Top-20 beste vaste planten voor (bijna) elke tuin

Wil je een duurzame, onderhoudsarme tuin? Dan kun je niet om vaste planten heen. Ze komen jaar na jaar terug, bieden structuur én kleur, en er zijn voor elke plek wel mooie soorten te krijgen – van wintergroene vaste planten voor de schaduw tot langbloeiende vaste planten voor een zonnige border.

Er zijn grofweg drie groepen planten: eenjarige, tweejarige en vaste planten. Eenjarige planten groeien en bloeien één seizoen en sterven dan af. Tweejarige planten maken het eerste jaar blad aan en bloeien in het tweede seizoen. Maar vaste planten lopen elk jaar opnieuw uit – en daarom vormen ze de ruggengraat van je tuin.

Binnen de vaste planten bestaan flinke verschillen. De meeste behoren tot de zogeheten ‘kruidachtige’ vaste planten: ze hebben geen verhoute stengels en sterven ‘s winters boven de grond af, terwijl ondergronds de wortels blijven leven. In het voorjaar lopen ze opnieuw uit. Daarnaast zijn er wintergroene vaste planten die hun blad behouden. Heesters en bomen vallen technisch gezien ook onder vaste planten, al hebben zij een verhoute stengel. Let wel:

Het belangrijkste is dat je de juiste plant voor de juiste plek kiest. Daarbij let je op drie dingen:

Zodra je deze gegevens op een rijtje hebt, kun je je planten gaan kiezen. Er zijn vaste planten verkrijgbaar voor elke situatie, dus doe vooraf wat onderzoek – begin bijvoorbeeld op deze website. Door te combineren in hoogte, bloeitijd en kleur ontstaat een sterke, levendige tuin die het hele seizoen interessant blijft.

Om je alvast een voorzet te geven, vind je hier een top-20 van vaste planten die het in bijna elke tuin goed zullen doen.

Duizendblad is een enorm sterke plant die het zowel op kleigrond als zandgrond goed doet. Zet deze vaste plant in een zonnige border en je krijgt gegarandeerd een kleurrijke zomershow. De plant produceert eerst geveerde, fijne bladeren. Vervolgens verschijnen de stelen met grote, platte schermen die bestaan uit talloze kleine bloempjes. De meeste soorten duizendblad zijn geel, maar er bestaan ook roze, rode en oranje soorten.

Herfstasters zijn betrouwbare vaste planten voor late zomer- en herfstborders. Ze dragen massa’s madeliefachtige bloemen op stevige stelen, in schitterende tinten roze, paars en wit. Het zijn bovendien uitstekende herfstbloeiers voor late bestuivers. Geef ze een plekje in de zon en ze zullen snel tevreden zijn.

De schoenlappersplant (Bergenia), met zijn grote groene bladeren, is een sterke vaste plant en een uitstekende groenblijvende bodembedekker. Hij doet het zowel in de zon als de schaduw goed en is blij met elke redelijk voedzame grond. Eind winter en begin voorjaar verschijnen er stengels met grote trossen roze, witte of paarse bloemen.

Crocosmia is een kruidachtige vaste plant die groeit uit bolachtige knollen. Hij staat ook bekend als montbretia – al verwijst die naam vooral naar de algemene soort Crocosmia x crocosmiiflora. Die kan zich flink uitbreiden en wordt in Engeland en Wales zelfs als invasief beschouwd. Maar bij de gekweekte cultivars hoef je daar niet bang voor te zijn. Ze schitteren van de vroege tot late zomer met gele, oranje of rode bloemen aan slanke stelen met lansvormige frisgroene bladeren. Ze zijn ideaal om je borders van hoogte en kleur te voorzien. Zet ze in zon of halfschaduw en bescherm ze tegen de ergste winterkou.

Aan de lange stelen met opvallend mooie bloemen van ridderspoor loop je niet zomaar voorbij. De bloemen openen geleidelijk van onder naar boven, waardoor de plant wekenlang kleur geeft. Blauw is de belangrijkste tint, maar er zijn ook witte, roze en paarsachtige variëteiten verkrijgbaar. De jonge stelen en bladeren zijn geliefd bij slakken, dus bescherm je jonge planten hiertegen. Zet ridderspoor in zon of halfschaduw.

Oké, ze prikken, maar kruisdistels zijn een bijzondere verschijning. De hoge stelen met blauwe bolvormige bloemhoofden en de stervormige ‘kraag’ zijn in de zomer bovendien ware bijenmagneten. Hij staat het liefst in de zon en in goed doorlatende grond, en het is een ideale plant voor grindtuinen. Je kunt ze bovendien goed drogen.

Euphorbia’s blijven lang mooi dankzij hun combinatie van aantrekkelijk, architectonisch blad en opvallende bloemhoofden in kleuren als limoengroen, geel en oranjerood. Dit zijn trouwens de schutbladen, geen echte bloemen. Daardoor blijven ze maandenlang mooi in plaats van weken. Sommige soorten behouden hun blad en vorm in de winter. Er zijn heel veel soorten Euphorbia te krijgen, dus er is voor elke situatie wel een passende soort te vinden.

De Geranium-familie is erg groot en gevarieerd. De planten zijn perfect om vooraan in een border te zetten, maar ook in verhoogde bedden of als bodembedekker is het een goede keuze. De meeste soorten bloeien in de zomer, maar ze bloeien niet allemaal even lang. Geranium ‘Rozanne’ is een erg populaire variëteit die maandenlang bloeit.

Echte geraniums mag je trouwens niet verwarren met de vorstgevoelige ‘geraniums’ voor zomerpotten – dat zijn eigenlijk pelargoniums. Geraniums groeien het beste in de zon, maar schaduw is voor veel soorten ook geen probleem. Ze kunnen bovendien goed tegen droogte.

Helleborus is een groep winter- en voorjaarsbloeiende vaste planten, waaronder de kerstroos (Helleborus niger) en de lenteroos (Helleborus orientalis). Het aantrekkelijke blad is meestal wintergroen en de mooie bloemen variëren in kleur van wit en groen tot roze en paars. Veel helleborussen groeien goed in de schaduw, al hebben sommige soorten juist wat zon nodig. De winterbloeiende varianten zijn bijzonder nuttig voor bijen die al vroeg in het jaar tevoorschijn komen.

Daglelies hebben kleurrijke, lelieachtige trompetbloemen, die in trossen op stevige stelen staan. De losse bloemen van Hemerocallis blijven slechts één dag open (vandaar de naam), maar er zitten zo veel knoppen aan de stengels dat de plant in de zomer wekenlang mooi blijft. De kleurtinten lopen uiteen van geel en oranje tot rood. Zet hem in de volle zon en in vruchtbare, goed doorlatende grond.

Purperklokjes zijn geliefd vanwege hun fraaie bladkleuren die het hele jaar door sierwaarde hebben. Heuchera is verkrijgbaar in veel prachtige kleuren, waaronder limoengroen, geel, paars en oranje. De nerven steken daar mooi bij af. In de zomer verschijnen slanke aren met witte bloemen, maar het blad van deze vaste plant is de grootste attractie. De pollen blijven vrij compact en de plant staat graag in de zon of halfschaduw.

Zeg je bladplant, dan zeg je Hosta. De bladkleuren variëren van groen tot blauwgroen en bonte vormen met witte of gele tekening. In de zomer verschijnen ook lange stengels met bloemen, maar die kun je eventueel afknippen als je liever hebt dat de plant zijn energie in het blad steekt. Hosta’s zijn echte schaduwplanten en ze houden van vochtige grond. Ze zijn ook berucht omdat slakken er gek op zijn, waardoor ze meer lijken op gatenplanten …

Tip: De blauwe soorten zijn beter bestand tegen slakken. Ook kun je ze goed in potten kweken, wat het eenvoudiger maakt ze tegen slakkenvraat te beschermen.

Wil je eind zomer bijen en vlinders in je tuin, dan is hemelsleutel (Hylotelephium spectabile) een topper. Deze kleurrijke overblijvende plant vormt grote, platte bloemschermen die bestaan uit talloze kleine bloemen in roze en rode tinten. Het blad aan de stengels is fraai blauwgroen en vlezig. Hij houdt van zon en goed drainerende grond.

Er zijn vele soorten en variëteiten binnen het Iris-geslacht, dus er is voor vrijwel elke tuin wel iets te vinden. Vochtminnende soorten (zoals Iris ensata) gedijen in drassige grond en langs vijverranden. Dwergirissen (zoals Iris reticulata) zijn geschikt voor rotstuinen en verhoogde bedden. En de rijkbloeiende baardiris (Iris germanica) staat graag in de volle zon met goed doorlatende grond. De meeste irissen bloeien in de zomer.

Herfstanemonen (zoals Anemone hupehensis en Anemone hybrida) zijn makkelijke en betrouwbare plant voor bloemen in de late zomer en begin herfst. De plant draagt hoge stelen met schotelvormige bloemen in wit of roze. Hij is geschikt voor zon en halfschaduw. De plant vermeerdert zich via de wortelstokken. Laat je een stukje achter bij het verplaatsen, grote kans dat er uit het wortelstukje een nieuwe plant groeit.

Lupine is een klassieke plant voor cottagetuinen. De plant staat bekend om zijn lange bloeistengels waaraan in de zomer talloze kleine, kleurrijke bloemen zitten. Er zijn heel wat kleuren verkrijgbaar, van roze en rood tot blauw, geel en wit. Jonge bladeren zijn aantrekkelijk voor slakken, dus enige bescherming in het voorjaar wordt aanbevolen. Geef lupine zon en vruchtbare grond.

De bloemen van de bergamot zijn uitzonderlijk rijk zijn aan nectar en dus storten bijen en andere bestuivers zich gretig op deze plant. De rode of roze bloemen van deze vaste plant zien er bovendien erg decoratief uit. Monarda houdt van volle zon en voedzame grond. De planten bloeien maandenlang, van juli tot en met september. Bovendien zijn de bloemen eetbaar.

Oosterse klaprozen (Papaver orientale, ook reuzenklaprozen genoemd) bloeien met enorme, opvallende bloemen in de lente en vroege zomer. Daarna volgen de decoratieve zaadhoofden. De bloemkleuren variëren van roze en rood tot wit. Het varenachtige, frisgroene blad verschijnt heel vroeg, en de bloemen volgen halverwege de lente. Daarna gaat de hele plant in rust en sterft hij tegen de zomer bovengronds af. Hij groeit in elke redelijk voedzame grond en in de zon tot halfschaduw.

De stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris) kondigt de lente aan en is daarom erg geliefd. Deze inheemse plant begint al vroeg met bloeien – nog voordat er blad aan de bomen zit. Er zijn daarnaast veel andere kleurrijke Primula-soorten en variëteiten verkrijgbaar die wat later bloeien, zoals Primula beesiana en Primula bulleyana.

Longkruid (Pulmonaria) zorgt in het voorjaar voor kleur en is zowel mooi als nuttig. De plant verdraagt schaduw én zon en vormt lage, bodembedekkende pollen die je onder struiken en bomen kunt planten. Bijen houden van de blauwe, witte of roze bloemen. Sommige soorten Pulmonaria hebben bovendien fraai gemarmerd blad.

Het beste moment voor het aanplanten van vaste planten is in het najaar. De grond is dan vochtig en nog warm genoeg voor de wortels om zich te vestigen voor de winter invalt. Het voorjaar is het volgende beste plantmoment, maar zorg wel dat je planten bij droogte genoeg water krijgen. Ook matig winterharde planten kun je het beste in de lente uitplanten. Dan hebben ze meer tijd om zich voor de winter te vestigen.

Zorg dat de grond los en onkruidvrij is. Graaf een plantgat dat iets groter is dan de kluit. Verbeter de grond indien nodig met compost (op zanderige grond) of wat extra zand (op kleigrond) en geef na het planten royaal water. Houd de aanbevolen plantafstand aan, zodat je planten genoeg ruimte krijgen om te groeien.

De meeste vaste planten vragen weinig onderhoud. Verwijder uitgebloeide bloemen om een langere bloei te stimuleren. Geef tijdens droge periodes water en voeg in het voorjaar organische mest of compost toe. Wintergroene vaste planten hoef je vaak niet terug te knippen; bij bladverliezende soorten kan dit in het voorjaar.

Veel vaste planten vormen een enkele kluit (of pol). Je kunt ze eenvoudig vermeerderen door de vaste planten te delen. Dat noemen ze ook wel scheuren. Het principe is eenvoudig: graaf de plant in het voorjaar of najaar op, deel de wortelkluit in meerdere stukken en plant deze delen opnieuw uit. Het oudste deel kun je weggooien. Zo houd je de plant gezond en groeikrachtig en kun je je tuin gratis vullen met meer planten.