Complete plantengids: helleborus

Helleborussen zijn makkelijke vaste planten die niet veel eisen hebben. Ze zien er goed uit van januari tot mei. En ook zodra de bloemen zaad zetten, blijven de kelkbladeren van helleborus oftewel nieskruid mooi en worden ze uiteindelijk groen. De bladeren zijn krachtig en groenblijvend, en bij sommige nieuwe hybriden zijn de gemarmerde bladeren net zo mooi als de bloemen.

Helleborussen zijn typische planten voor aan een bosrand. Ze gedijen goed in rijke, vochthoudende grond, maar hebben het moeilijk in drassige en natte omstandigheden. De meeste verdragen volle zon tot bijna volle schaduw.

Helleborussen passen goed in in natuurtuinen, informele beplantingen en je kunt ze perfect combineren met vroegbloeiende voorjaarsbollen, longkruid en groenblijvende varens. De kleuren van hun kelkbladen zijn veelzijdig, van zachtgrijs tot pastelkleurig en van bladgroen tot het diepste zwart of zuiver wit. Ze kunnen gestreept of gevlekt zijn, gekleurde randen hebben of juist een effen kleur zijn. Er zijn dubbel- en enkelbloemige soorten.

Iedere week interessante, handige en inspirerende plantenartikelen in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Op het moment dat helleborussen bloeien, zijn er minder bestuivers actief, maar voor de hongerige hommels die er wel zijn, bevatten de bloemen rijke nectar en veel stuifmeel. Een prima plant dus om de biodiversiteit in je tuin te helpen. Kies in dat geval voor een enkelbloemige soort.De meeste helleborus-bloemen hangen naar beneden. Dit beschermt het stuifmeel tegen winterregen én biedt beschutting aan aan insecten die voedsel zoeken in de bloem. 

Helleborussen zijn ook goede snijbloemen. Knip de bloemen af en laat ze drijven in een ondiepe schaal water. 

Laat helleborussen groeien in vruchtbare, goed doorlatende grond vooraan in een border, onder heesters of in potten, in de zon tot gedeeltelijke schaduw. Knip de grote leerachtige bladeren terug als er bloemen en nieuw loof verschijnen en mulch de planten jaarlijks met goed verteerde compost of mest. Vermijd het verplanten van helleborussen nadat ze zich hebben gevestigd.

Helleborussen doen het goed vooraan in een border. Het is afhankelijk van de variëteit die je kiest of je ze in de zon, schaduw of halfschaduw zet. Ze doen het ‘t beste in vruchtbare, goed waterdoorlatende grond. Je kunt ze ook kweken in potten, bij voorkeur in leemhoudende grond.

Je kunt helleborus op elk moment van het jaar planten, mits de grond niet bevroren is. Je zult veel helleborussen te koop zijn op het moment dat ze bloeien (vanaf laat in de winter tot vroeg in het voorjaar), maar ook in de zomer kun je ze zonder problemen planten. Houd er wel rekening mee dat helleborussen het niet prettig vinden om verplant te worden. Dus als ze eenmaal aangeslagen zijn, kun je ze het beste op hun plek laten staan. 

Helleborus heeft diepe wortels. Daarom kun je het beste een breed en diep plantgat maken. Schep wat champost of goed verteerde bladaarde in het plantgat. Dit is goed voor de wortels en het een klein beetje voeding (maar niet te veel). Het is belangrijk om de helleborus op dezelfde diepte uit te planten als de plant in zijn pot stond. Haal je de plant uit de pot, maak dan de wortels een beetje los. Hierbij kun je per ongeluk de wortels beschadigen. Dit kan geen kwaad. Sterker nog: het kan zelfs nieuwe groei stimuleren. 

Lees ook: Helleborus planten: hier moet je op letten

Zodra nieuw blad en bloemen verschijnen, knip je het grote, leerachtige blad af. Op die manier voorkom je de verspreiding van een schimmelziekte. Zie je bruine vlekken ontstaan op het blad? Knip het dan zo snel mogelijk af en verbrand het blad (of gooi het in de groenbak). Gooi het blad niet op je composthoop, want dan geef je de ziekte de kans zich te verspreiden. 

Lees ook: Dit is waarom je het oude blad van je helleborus moet afknippen

Omdat helleborussen het niet goed doen als je ze verplaatst, is delen of scheuren niet de beste manier om helleborus te vermeerderen. In plaats daarvan kun je het beste rijpe zaden verzamelen en ze zaaien. Ook kun je de helleborussen zichzelf laten uitzaaien. Zaailingen van helleborussen zullen niet op hun ‘ouders’ lijken: je krijgt een combinatie van verschillende kleuren en bloemvormen. Dat maakt het kweken van helleborussen juist ook erg leuk!

Een belangrijk klusje bij helleborussen is de jaarlijkse snoei. Er zijn drie redenen om helleborus te snoeien:

Snoei niet al het blad tegelijkertijd, maar spreid de snoei vanaf januari.

Lees ook: Dit is waarom je het oude blad van je helleborus moet afknippen

Het grootste probleem bij helleborussen is de zwarte bladvlekkenziekte, een schimmel die, de naam zegt het al, zwarte en bruine vlekken op de bladeren veroorzaakt. Zodra je het ziet, is het belangrijk om de bladeren meteen te verwijderen omdat het invloed kan hebben op de bloemen. Knip de bladeren bij de basis van de tak af. En vergeet niet je snoeischaar na afloop schoon te maken!

De sporen van deze schimmelziekte worden door opspattend regenwater verspreid. Je kunt ervoor kiezen om te mulchen met bijvoorbeeld houtsnippers, om opspatten te voorkomen.

Na een aantal jaar zul je merken dat je allerlei soorten helleborussen krijgt die je niet hebt geplant. Dat komt doordat de helleborussen gemakkelijk kruisen. Dat proces kun je ook zelf uitvoeren, door je helleborussen zelf te bestuiven. Zo pak je dat aan:

Lees ook: Je eigen unieke helleborus: zo kweek je eenvoudig een ‘nieuwe’ variant

Deze soorten helleborus staan mooi in elke tuin:

Lees ook: Hoera voor helleborus! 5 prachtige soorten voor elke tuin