Planten stekken: alles wat je moet weten

Winterstekken, hielstekken, stengelstekken, kopstekken, bladstekken … Duizelt het je al? Dat is precies waarom we deze stekgids hebben gemaakt. Stekken is namelijk erg leuk én niet moeilijk, zolang je weet hoe en wanneer je bepaalde planten stekt.

Planten vermeerderen door te stekken is een leuke én goedkope manier om meer groen aan je tuin of huis toe te voegen. Het grootste voordeel van stekken als manier van vermeerderen, is dat de plant die ontstaat hetzelfde is als de ouderplant. Hoe zit dat precies? In de plantenwereld bestaan 2 manieren van voortplanting. De eerste manier is geslachtelijke voortplanting, wat gebeurt door zaadvorming na bestuiving. De plantjes die uit zaad ontstaan, hebben dus kenmerken van beide ouderplanten.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn geen vader- en moederplant nodig. De planten kunnen zichzelf als het ware ‘klonen’, bijvoorbeeld vanuit een stukje blad, stengel of wortel. Dit wordt ook wel vegetatieve vermeerdering genoemd. Het stekken van planten is een manier van vegetatieve vermeerdering, net als bijvoorbeeld afleggen of scheuren. Als je planten met mutaties wil vermeerderen, bijvoorbeeld sansevieria met een specifieke tekening, dan is stekken een optie waarbij de kans groter is dat je nieuwe plant diezelfde tekening heeft.

De beste tijd om een plant te stekken hangt van verschillende factoren af, zoals het soort stek dat je neemt. Daarom lees je bij elke stekmethode in dit artikel wanneer je het beste aan de slag gaat.

Er zijn veel verschillende manieren van stekken, en al die manieren hebben hun eigen naam. Meestal heeft die naam betrekking op het deel van de plant dat je gebruikt voor de stek. Denk aan wortelstekken, bladstekken of stengelstekken.

Je kunt manieren van stekken onderverdelen in twee categorieën:

In dit gedeelte leggen we eerst 7 manieren van stekken uit gebaseerd op welke delen van de plant je gebruikt. Later in dit artikel lees je meer over het belang van de leeftijd van je stekmateriaal, wat relevant is voor kopstekken, hielstekken, tussenstekken en stengelstekken.

Een van de populairste en makkelijkste vormen van planten stekken zijn kopstekken. Deze vorm van stekken wordt ook wel scheutstekken of zomerstekken genoemd. Dit zijn stekjes van het snelgroeiende bovenste deel van de stengel, ofwel de kop.

Bij het maken van hielstekken knip je niet een stuk van de stengel af, maar trek je voorzichtig een zijscheut van de stengel. Dat doe je zo dat er onderaan een klein ‘hieltje’ van de stengel blijft zitten. Hielstekjes zijn geschikt voor houtige planten (maar geen bomen) met stevige takken (zoals de vlier) of oude planten die niet meer in topconditie zijn. De hiel bevat veel groeihormonen (auxine), wat helpt bij het sneller wortelen van de stek.

Een tussenstek maak je van een deel van de stengel met blad, maar de stek heeft geen kop. Het voordeel van tussenstekken is dat je meer stekjes kunt nemen uit één langere stengel, maar ze wortelen vaak wat minder snel dan veel andere stekken, dus ze zijn niet geschikt voor alle planten.

Bij stengelstekken snijd je de stek niet bij een knop of bladoksel af, maar snijd je jonge scheuten helemaal aan de grond af, zo dicht mogelijk bij de wortel. Vaak zit op die plek een lichte verdikking en moet je hier doorheen knippen. Op die manier zit er een stukje van de ouderplant onderaan de stek. Bij planten waarvan de takken hol worden, zoals ridderspoor en lupine, is dit de enige manier om ze vegetatief te vermeerderen.

Tip! Ook sommige kamerplanten kun je zo vermeerderen. Zo kun je bijvoorbeeld gemakkelijk je pannenkoekplant stekken of je sansevieria stekken.

Ook van de wortels van bepaalde planten kun je stekken maken. Je hebt er waarschijnlijk al ervaring mee, want sommige woekeraars (zoals kweekgras) kunnen uit slechts een stukje wortel opnieuw uitgroeien. Maar bij gewenste tuinplanten kan wortelstekken ook vaak.

Een aantal planten kun je uit een (stuk van een) blad stekken. Dat geldt vooral voor allerlei soorten vetplanten, maar ook bijvoorbeeld voor bladbegonia’s. Wanneer de plant actief groeit, kun je bladstekken nemen. Zorg dat het stekmateriaal goed contact maakt met de grond en houdt het vochtig. Al snel zullen er dan vanuit het blad nieuwe scheuten, knoppen en wortels ontstaan. Het originele blad valt meestal weg zodra het nieuwe plantje goed groeit.

Hoe je bladstekken maakt, verschilt nogal per plant. Doorgaans houd je deze stappen aan:

Planten afleggen houdt in dat je een plant nieuwe wortels laat aanmaken aan een bestaande stengel zónder de stengel los te maken van de moederplant. Je begraaft een deel van een bestaande stengel en wanneer de wortels zijn ontwikkeld, knip of snijd je de stengel los van de moederplant. Dan is je stek klaar om uitgeplant te worden.

Stekken van (delen van) plantenstengels worden op verschillende momenten gemaakt. Hieronder vallen typen als kopstekken, tussenstekken, hielstekken en stengelstekken. Sommige stekjes slaan beter aan als je ze maakt van heel jong of juist houtig materiaal. Je zal dan ook geregeld aanwijzingen tegenkomen als ‘onrijpe stekken’ en ‘winterstekken’. Gebaseerd op de leeftijd van de stekmateriaal kun je 3 groepen en daarmee methoden onderscheiden:

De verse aanwas van zomerplanten die hun voorjaarsgroeispurt hebben, kun je vaak uitstekend gebruiken om te stekken. Dit geldt bijvoorbeeld voor heel veel vaste, kruidachtige planten zoals pelargoniums en fuchsia’s (foto). Ook stengelstekken kun je nu prima nemen, bijvoorbeeld van je voorgetrokken dahlia’s of van ridderspoor (Delphinium). Zachte stengels van zomerbloeiende struiken kun je stekken zodra ze in het voorjaar flink groeien. Denk bijvoorbeeld aan hortensia’s, vlinderstruiken en Hibiscus.

Halfrijpe stekken van bladverliezende struiken neem je tussen midzomer en begin herfst van de aanwas van dit seizoen, na de bloei. Het materiaal is deels rijp, maar nog niet houtig. Dit werkt vaak goed bij planten die lastiger uit onrijp materiaal te stekken zijn, zoals bruidsbloem (Deutzia, foto), weigelia en boerenjasmijn. Ook van groenblijvende struiken, zoals veel coniferen, buxus en Hebe kun je semi-rijpe stekken maken.

Winterstekken ofwel houtstekken maak je van rijp (dus verhout) stekmateriaal. Dit werkt goed met veel bladverliezende bomen en (fruit)struiken, zoals wilgen (Salix), leden van de Prunus-familie en bessen- en frambozenstruiken.

Sommige planten zijn makkelijker te stekken dan andere. Of je nu benieuwd bent welke planten je snel kan vermeerderen of dat je fijne planten zoekt om de kunst van het stekken te oefenen: deze 9 soorten zijn voor iedereen!

Het makkelijke aan een bananenplant vermeerderen, is dat hij zelf jonge planten (pups) aanmaakt, die je eenvoudig lossnijdt van de moederplant wanneer ze groot genoeg zijn. Let op: bananenplanten houden van vochtige grond, maar kunnen niet goed tegen natte voeten.

Aloë vera is een bekende stekplant. Je kunt deze vetplant op twee manieren vermeerderen, namelijk door jonge uitlopers los te snijden of scheuren van de moederplant, of door bladstekken te maken. Een verschil met veel andere stekken is dat je bij vetplanten en cactussen de wond eerst even moet laten drogen, voor je de stek in de potgrond plant.

Type stek: stengelstek of bladstek

Wanneer: lente & zomer (maar kan als kamerplant het hele jaar gestekt worden)

Belangrijk: goede drainage, snijwond laten drogen

Weleens een cactus omgestoten en zo een stengel afgebroken? Dan heb je gewoon alvast geoefend met stekken. Een afgebroken stuk cactus kun je als een kopstek behandelen, of je kan een opgekomen jonge scheut stekken (stengelstek). Net als bij Aloë vera moet je de wond eerst laten drogen, voordat je de cactusstek in de grond plant.

Type stek: stengelstek of kopstek

Wanneer: lente & zomer (maar kan als kamerplant het hele jaar gestekt worden)

Belangrijk: goede drainage, snijwond laten drogen

Nog zo’n stek-klassieker! Als je een plant zoekt waarbij stekken bijna altijd lukt, dan is de pannenkoekplant of Pilea peperomioides voor jou. Deze dankbare kamerplant maakt doorgaans zelf een hoop nieuwe scheuten aan, die je gemakkelijk lossnijdt of losbreekt van de moederplant. Pannenkoekplant kan zowel op water als in potgrond worden gekweekt, maar hij heeft op den duur wel potgrond nodig om aan zijn voedingsstoffen te komen. Houd bij de overgang van water naar grond de potgrond langere tijd goed vochtig (maar zorg voor genoeg drainage) om de schok te verzachten.

Type stek: stengelstek

Wanneer: lente & zomer (maar kan als kamerplant het hele jaar gestekt worden)

Belangrijk: zowel in potgrond als op water te stekken

Het grote voordeel van pelargonium stekken: zo weet je zeker dat je volgend jaar weer geniet van je favoriete soort. Pelargoniums zijn namelijk vaak vorstgevoelig. Als je ze vroeg in de zomer stekt, hebben ze nog een mooi seizoen voor zich om groot en sterk te worden.

Type stek: kopstek

Wanneer: zomer

Belangrijk: vorstvrij laten overwinteren

De plant die het altijd doet: munt. En bij het stekken is dit geen uitzondering. Je kunt munt zowel in de zomer als in de herfst stekken, de ene keer als kopstek en de andere keer als wortelstek. Munt kan flink woekeren in je tuin, maar door hem in een pot te planten, kun je dat enigszins in toom houden.

Type stek & wanneer: kopstek (zomer) of wortelstek (herfst)

Belangrijk: kan gaan woekeren

Basilicum is een leuke en dankbare plant om te stekken. Dit is zo’n typische kopstek, waarbij je gewoon een stuk van een stengel afknipt en hem in potgrond of op water zet. Het belangrijkste is dat er een paar blaadjes aan je stek zitten, die verder kunnen groeien en het licht op kunnen vangen. Dit is een dorstige plant maar hij houdt niet van te natte grond, dus check als hij wat slap gaat hangen even de potgrond en giet wat bij als je plant (te) droog staat.

Type stek: kopstek of tussenstek

Wanneer: zomer

Belangrijk: houdt van vochtige maar niet drijfnatte grond

Tip! Een basilicumplant uit de supermarkt bestaat vaak uit vele kleinere planten, dus door die apart op te potten kun je hem gemakkelijk vermeerderen.

Monstera, zoals Monstera deliciosa of Monstera adansonii (foto), is een populaire kamerplant die je ook nog eens vrij gemakkelijk kan stekken. Het beste kun je een gezonde stengel stekken waar een luchtwortel aan zit, maar de luchtwortel is niet noodzakelijk. Je kunt deze soort zowel op water als in potgrond stekken.

Type stek: stengelstek

Wanneer: lente & zomer (maar kan als kamerplant het hele jaar gestekt worden)

Belangrijk: zowel in potgrond als op water te stekken

Vrouwentong wordt met recht een van de makkelijkste kamerplanten genoemd. Sansevieria vraagt weinig verzorging en blijft mooi groen, het hele jaar door. Goede drainage is een must voor deze plant. Door sansevieria te stekken, weet je zeker dat je een plant met dezelfde eigenschappen krijgt (zoals de tekening). Het enige nadeel is dat sansevieria vrij langzaam groeit, dus je moet even geduld hebben. Je kan van deze plant zowel stengelstekken als bladstekken nemen.

Type stek: stengelstek of bladstek

Wanneer: lente & zomer (maar kan als kamerplant het hele jaar gestekt worden)

Belangrijk: groeit langzaam, goede drainage nodig, zowel in potgrond als op water te stekken