Groentezaden oogsten en bewaren doe je zó

Het vroege najaar is de perfecte tijd om zaad van je eetbare gewassen te oogsten. Groentezaden oogsten is makkelijk, leuk en bespaart je volgend jaar geld. Wij laten zien hoe je het doet.

September is een tijd van overvloed in de moestuin. Er valt veel te oogsten. Maar het is ook een tijd waarin veel planten uitgeput raken en zaad zetten. Daar kun jij je voordeel mee doen! Want door zaden te oogsten van groenten zoals erwten, snijbiet en sla ben je volgend jaar verzekerd van genoeg zaaigoed – gratis! Het is zo gepiept, het is milieuvriendelijk en het is zelfs goed voor dieren: vogels zoals puttertjes doen zich in je (moes)tuin tegoed aan de rijpende zaadhoofden. Maar er blijft altijd genoeg over voor jezelf.

Iedere week (moes)tuintips in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Kies voor het oogsten van zaad sterke, gezonde planten uit die geen tekenen vertonen van plagen of ziekte. Je kunt ook selecteren op gewenste eigenschappen, bijvoorbeeld zaad van tomatenplanten met heel veel of lekker zoete vruchten.

Bij sommige groenten vindt al gauw kruisbestuiving plaats. Dat betekent dat uit hun zaden nieuwe planten kunnen ontstaat die een kruising zijn van hun ouderplanten. Vaak levert dat interessante nieuwe groenteplanten op, maar bij sommige groenten, zoals pompoenen en courgettes, kan het ook gevaarlijk zijn. Die hebben namelijk ook niet-eetbare en giftige familieleden, waardoor kruisingen giftig kunnen zijn. Smaken je pompoenen en courgettes bitter, eet ze dan niet op en gooi ze weg.

De zaden van verschillende soorten groenten oogst je op verschillende manieren. Zo ga je per groentesoort te werk:

Knijp de zaden en het vlees van een rijpe tomaat in een kom en laat het een paar dagen staan tot het mengsel begint te gisten. Roer het dan door water in een pot en bewaar de zaden die naar de bodem zakken. Spoel ze goed af en laat ze op een warme plek drogen. Tomaten kunnen kruisbestuiven, maar zijn meestal raszuiver.

Probeer dit ook met: tomatillo’s, Kaapse kruisbessen

Als je erwten plukt, vind je tussen de bladeren vaak gedroogde peulen die je over het hoofd had gezien. Die zijn geschikt om te oogsten. Haal de peulen weg als ze beginnen te rammelen, dop de erwten en droog ze een paar dagen op een warme plaats. Laat de peulen bij vorst binnen drogen. Erwten zijn meestal zelfbestuivend en leveren raszuiver zaad op. 

Probeer dit ook met: sperziebonen (meer kans op kruisbestuiving dan bij erwten)

Spinaziezuring kruisbestuift met snijbiet en rode biet, maar dit hoeft geen probleem te zijn, omdat de nieuwe planten nog steeds lekker blad produceren. Dit zijn tweejarige planten, dus misschien moet je wachten tot volgend jaar voor je zaad kunt oogsten. Wacht bij zonnig weer tot de zaden aan de plant zijn gedroogd en wrijf ze er dan van af boven een bak. Snij bij nat weer de stengels voordat de zaden rijp zijn en laat ze binnen drogen.

Probeer dit ook met: rode biet, snijbiet.

Pronkbonen kunnen kruisbestuiven met planten die wel 800 meter verderop staan. Isoleer ze door de bloemen met vliesdoek of een insectennet te bedekken en ze met de hand te bestuiven. Laat de bonen in hun peulen aan de plant rijpen, om ze dan binnen te doppen en te laten drogen. Bij nat weer verwijder je de peulen en leg je ze op een warme plaats tot ze droog zijn. 

Probeer dit ook met: tuinbonen (kunnen ook kruisbestuiven).

Als je volgend jaar dezelfde variëteit wilt, kun je het beste maar één variëteit chilipepers kweken, al zijn ze gewoonlijk zelfbestuivend. Snij een rijpe peper open, haal de zaden eruit en was ze. Draag daarbij handschoenen om te voorkomen dat je het sap aan je vingers krijgt. Laat de zaden een paar dagen drogen op een warme plek. De zaden zijn klaar als ze niet buigen maar breken wanneer je je nagel erin drukt.

Probeer dit ook met: paprika’s.

Bieslook produceert massa’s zaadjes die snel drogen aan de plant. Verzamel de zaadhoofden zodra de zaadjes zwart kleuren in een eierdoos. Je kunt ook de bovenkant van de plant in een papieren zakje stoppen en de zaadhoofden afknippen zodat ze in het zakje vallen. Schud de zaden eruit en bewaar ze op een koele, droge plaats in een envelop. 

Probeer dit ook met: uien, prei (grote kans op kruisbestuiving tussen variëteiten).

Verzamel van een paar slaplanten die je laat doorschieten het pluizige zaad. Schud dat als het rijp is – meestal een paar weken na de bloei – in een zak of emmer. Scheid het zaad met een zeef van de witte pluimpjes en het kaf. Sla kan kruisbestuiven, dus zet planten die je kweekt voor het zaad minstens acht meter van andere variëteiten vandaan als je volgend jaar weer dezelfde variëteit wilt.

Probeer dit ook met: rucola, mosterd (kunnen ook kruisbestuiven).

De term F1 heeft in dit geval niets te maken met snelle racewagens of Max Verstappen. In de plantenwereld betekent F1 namelijk dat je met zaden te maken hebt die door plantenveredelaars zijn ontwikkeld op specifieke kenmerken. Denk aan superieure groeikracht, ziekteresistentie en een hoge opbrengst.

Zaden die je van dergelijke F1-hybriden oogst, behouden niet de eigenschappen van de moederplant. Het is daarom beter zaad te oogsten van niet-F1-variëteiten. Als op het zakje zaden niet staat dat het F1-zaaigoed is, is het waarschijnlijk geen F1-hybride en kun je de zaden gewoon oogsten.

Bewaar je zaden in enveloppen met daarop de datum en de naam van de variëteit. Deze moeten in een luchtdichte doos met wat zakjes gedroogde silicagel worden bewaard in een koele, droge kast of in de koelkast. Afhankelijk van het gewas zouden groentezaden tussen de twee en vijf jaar levensvatbaar moeten blijven.