Complete plantengids: komkommer

Met zijn frisse smaak is komkommer de perfecte zomergroente. Of je komkommer inmaakt, aan een salade toevoegt of in een zomerdrankje verwerkt, de mogelijkheden zijn eindeloos! Komkommer kweken uit zaad is ook nog eens makkelijk. Van traditionele, langere komkommersoorten tot variaties met kleine vruchten, deze groente is veelzijdiger dan je misschien dacht.

Je kunt komkommersoorten grofweg verdelen in twee categorieën: kaskommers en buitenkomkommers.

Kaskomkommers hebben veel warmte nodig, vandaar dat ze in een kas of polytunnel (plastic tunnel) worden gekweekt. Van deze planten komen de langwerpige komkommers met gladde schil die je vaak ziet in de supermarkt.

De bloemen van kaskomkommers hoeven niet bestoven te worden. Als de bloemen namelijk wel worden bestoven, worden de vruchten bitter en zitten ze vol met zaadjes. Om deze reden worden er ook kaskomkommersoorten gekweekt die alleen vrouwelijke bloemen aanmaken.

Buitenkomkommers zijn beter bestand tegen lage temperaturen. Daardoor kun je ze buiten kweken op een zonnige plek. De vruchten zijn korter en dikker dan die van de kaskommer. Wat misschien nog meer opvalt, is hun ruwe, geribbelde schil.

Zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen zijn nodig voor deze soort, omdat de bloemen van buitenkomkommers worden bestoven door insecten.

Soms kun je een variëteit komkommer kweken in zowel een kas als buiten. In die gevallen kun je zelf een keuze maken. Houd er wel rekening mee dat je buitenkomkommers uit de buurt van kaskomkommers zet. Als er kruisbestuiving plaatsvindt, heb je straks namelijk alleen maar bittere vruchten vol zaadjes.

Komkommer kweken kan zowel in een kas als buiten, maar de eerste stap is hetzelfde: zaai de zaden in het vroege voorjaar.

De komkommerplanten hebben een constante temperatuur van 20 graden nodig om te ontkiemen. Een kas, verwarmde kweekbak of zonnige vensterbank is een goede plek voor je kiembakjes. Als je een verwarmde kas gebruikt, zaai dan in februari of maart. Met een onverwarmde kas kun je beter pas zaaien in april. Als je buitenkomkommers direct buiten wilt zaaien, doe je dat het beste eind mei of in juni, wanneer het risico op vorst klein is. Verwarm de grond rond de plant met een stolp, vliesdoek of wol.

Vul kleine potjes met een doorsnede van zo’n 5 cm met turfvrije potgrond en zaai de zaden verticaal of op hun zijkant (niet plat) op 1-2 cm diepte. Zaai twee komkommerzaadjes per potje en geef ze water. Na 7-10 dagen zouden de zaden moeten ontkiemen. Wanneer de zaailingen opkomen, haal je de zwakste in de pot weg, zodat de sterkere zaailing meer ruimte heeft.

Verspeen zaailingen nadat ze hun eerste paar ‘echte’ bladeren hebben ontwikkeld. Komkommers maken namelijk eerst twee kiemblaadjes aan en daarna volgen de echte komkommerbladeren pas. Verspeen zaailingen in een pot van zo’n 9 cm doorsnede.

Hoe je komkommer uitplant, ligt eraan of je de komkommer in een kas of buiten wilt kweken.

Wil je komkommer kweken in een kas? Plant de zaailingen dan uit wanneer ze twee of drie bladeren hebben. Zet ze bijvoorbeeld in de borders van een kas, waar de grond verrijkt is met genoeg compost. Plant ze 60 cm uit elkaar of in kweekzakken. Plant voor de laatste optie twee komkommerplanten per zak. Je kunt ook komkommer kweken in grote potten of bakken, die zijn gevuld met turfvrije potgrond.

Je kunt buitenkomkommers beter niet in een kas kweken, zeker niet met kaskomkommers die uitsluitend vrouwelijke bloemen voortbrengen. Zoals eerder gezegd, zorgt kruisbestuiving er namelijk voor dat de vruchten bitter zullen smaken en vol zaden zitten.

Voor buitenkomkommers, is het goed om de zaailingen eerst geleidelijk af te harden (geleidelijk laten wennen aan de buitenlucht). Je kunt ze bijvoorbeeld overdag buiten zetten en ’s avonds naar binnen halen, of je kunt een koude kas gebruiken. Houd dit minstens een week aan.

Plant je komkommerplanten pas eind mei of in juni uit, na IJsheiligen, want deze planten kunnen niet goed tegen kou. De ideale standplaats voor komkommer is een beschutte, zonnige plek in verrijkte grond. Gebruik bijvoorbeeld goed verrotte (biologische) mest of compost.

Iedere week dit soort praktische tips in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Als je een plek kiest voor je komkommerplant, is het slim om rekening te houden met hoe je de plant wilt laten groeien.

Als je de komkommerplant wilt laten klimmen, kun je hoofdstengel het beste langs een stevige steun leiden, zoals een (bamboe)stok, draad, touw of een trellis. Bind de plant vast aan de steun als dat nodig is. Verder kun je variëteiten met lange, kruipende scheuten met een trellis, gaas of andere steunconstructie laten klimmen. Je kunt de planten het beste zo’n 45 cm uit elkaar zetten om ze genoeg ruimte te geven.

Wil je jouw komkommerplant liever laten woekeren? Plant ze dan 90 cm uit elkaar om ze meer ruimte te geven. Buitenkomkommerplanten met lange, slingerende scheuten kun je prima laten kruipen over de grond. Mochten ze toch te veel ruimte in gaan nemen, kun je ze op een ander moment nog opbinden of bijsnoeien.

Als je wilt beginnen met een (jonge) komkommerplant, koop deze dan in het late voorjaar bij een kweker of een tuincentrum.

Komkommers hebben ruimschoots voeding en water nodig. Hieronder lees je hoe je jouw komkommerplanten goed kunt onderhouden.

Wanneer je komkommerplanten beginnen te bloeien, kun je ze voeden met een biologische meststof met een hoog kaliumgehalte, zoals vloeibare tomatenvoeding, eierschalen of bananenschillen.

Komkommers bestaan voor een groot deel uit water en ze hebben dan ook veel water nodig. Een goede optie is om de grond te mulchen. Zo houdt de grond het water beter vast en komt er minder onkruid op.

In een kas, is het belangrijk dat je komkommerplanten regelmatig water geeft. Verhoog de luchtvochtigheid in je kas bijvoorbeeld door op warme dagen in de ochtend water te sproeien over de grond van de kas. De damp creëert de rest van de dag een vochtige omgeving voor je planten. Of zet je tuinslang of plantenspuit op een fijne en besproei je komkommerplanten. Je kunt zelfs een gedeelte van je kas afbakenen met plastic folie om de lucht nog vochtiger te maken.

Tenzij je een variëteit hebt die uitsluitend vrouwelijke bloemen aanmaakt, brengen komkommers zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen voort. Om kruisbestuiving tegen te gaan, kun je het beste de mannelijke bloemen weghalen. Je herkent ze aan de rechte steel achter de bloem. Vrouwelijke bloemen herken je aan een kleine, onrijpe vrucht die achter de bloemknop groeit, zoals op de foto hierboven.

Geef ook je buitenkomkommers regelmatig water en voeding. Belangrijk is dat je de mannelijke bloemen niet weghaalt bij buitenkomkommers! De bloemen van deze komkommersoorten worden bestoven door insecten, dus zowel de mannelijke als vrouwelijke bloemen zijn nodig voor dit proces.

Om ervoor te zorgen dat je plant een grote oogst oplevert, kun je een paar dingen doen. Ten eerste kun je de groeiende toppen van de plant nijpen. Dit houdt in dat je, zodra een stengel een bepaalde lengte bereikt, je de top afknijpt. Zo stimuleer je de groei van zijscheuten met als resultaat een grotere plant en meer vruchten. Wanneer je hoofdstengel het einde van de steun bereikt, kun je deze nijpen. Nijp de top van elke bloeiende zijscheut wanneer zich vruchten beginnen te ontwikkelen aan die scheut. Laat steeds twee bladeren over na elke vrucht. Bloemloze toppen kun je ook nijpen wanneer de scheut zeven bladeren heeft gemaakt.

Ongeveer 12 weken na het zaaien, halverwege de zomer, kun je beginnen met het oogsten van komkommers. Hoe meer komkommers je plukt, hoe meer vruchten de plant aanmaakt. Buitenkomkommers zullen vruchten maken tot september, terwijl kaskomkommers, als het warm genoeg is, vrucht kunnen dragen tot en met oktober.

De beste tijd van de dag om komkommers te oogsten is in de ochtend, wanneer het lekker koel is. Snijd de vruchten van de plant met een snoeischaar of scherp mes.

De lengte van de vruchten varieert per ras. Kijk op de verpakking van de komkommerzaadjes hoe groot de variëteit die je hebt moet worden. Zo weet je precies wanneer je kunt oogsten. Pluk de komkommers wanneer je ze wilt gebruiken. Laat ze niet te lang aan de plant zitten, anders krijg je bittere vruchten met een taaie schil.

Tip! Laat de komkommer niet té groot worden, want dan zijn ook de zaden groter en steviger. De komkommers die je uit de winkel eet, zijn eigenlijk altijd onrijpe komkommers. Houd de standaard maat aan voor jouw komkommersoort bij het oogsten.

Wil je wat komkommer oogsten, maar heb je niet de hele komkommer nodig? Sommige lange komkommersoorten kun je doormidden snijden terwijl ze nog aan de plant zitten. Het gedeelte van de vrucht dat nog aan de plant zit, ontwikkelt een vel, waardoor je de rest van de vrucht op later kunt eten.

Komkommers kun je het beste vers oogsten en meteen gebruiken of opeten. Je kunt ze voor een paar dagen bewaren in de koelkast of andere koele plaats. Kleinere komkommersoorten kun je ook inmaken als augurken.

Er zijn nog zoveel andere manieren om te koken met komkommer. Kijk voor inspiratie ook eens bij de recepten met komkommer van onze collega’s bij Foodies.

Komkommerplanten kunnen last krijgen van verschillende virussen, schimmels en plagen. We zetten de meest voorkomende problemen voor je op een rij.

Bladluizen verspreiden het komkommermozaïekvirus. Je kunt dit virus makkelijk herkennen: de bladeren ontwikkelen namelijk een opvallend, geel mozaïekpatroon. Door deze ziekte groeit en bloeit de komkommerplant minder goed en ook kunnen er problemen optreden bij de ontwikkeling van vruchten. Helaas is er geen manier om deze ziekte tegen te gaan. Als je plant hier last van heeft, kun je hem het beste zo snel mogelijk weghalen bij andere komkommerplanten en vernietigen. Zorg ervoor dat de planten geen andere planten kunnen aanraken – zo ga je verspreiding van de ziekte het beste tegen.

Als je poederachtige, witte vlekken ziet op de bladeren van je komkommerplant, heb je waarschijnlijk te maken met echte meeldauw. Deze schimmel zorgt ervoor dat de bladeren stoppen met groeien en verschrompelen. Vaak wordt echte meeldauw veroorzaakt doordat de plant te weinig water heeft gehad. Sommige komkommersoorten kunnen beter omgaan met een tekort aan water dan anderen.

Komkommers uit kas kunnen ook ten prooi vallen aan witte vliegen. Deze kleine witte insecten zuigen sap uit de plant en scheiden honingdauw uit. Honingdauw veroorzaakt de groei van een zwarte, roetachtige schimmel, die de gezonde groei van de komkommerplant aantast.

Bij warmer weer kunnen kaskomkommers last krijgen van spint. Je kunt spint op verschillende biologische manieren bestrijden, zoals we uitleggen in dit artikel over spint bestrijden. Als je bladeren ziet die veel spint hebben en het lijkt of ze roestvlekken hebben, knip deze dan af en gooi ze weg of verbrand ze.

Bescherm zaailingen tegen slakken. Ook als je plant op een ander moment in zijn groei blad verliest, is het goed om te kijken of je sporen van slakken in de buurt ziet. Bladuitval kan ook te maken hebben met spint, schimmels of virussen die eerder zijn genoemd, dus probeer te ontdekken waar jouw komkommerplant last van heeft en bepaal wat je vervolgens kunt doen om je plant te helpen.

Komkommer is niet giftig voor dieren of mensen.

Ben je enthousiast geworden over komkommerplanten en wil je er één (of meer) voor je eigen tuin? Dan hebben wij vast wat inspiratie voor je klaargezet.

Er zijn een paar dingen waar je rekening mee moet houden wanneer je komkommerzaden of komkommerplanten gaat kopen. De belangrijkste tips zetten we hier op een rij.

Tip 1: Let erop dat je de juiste soort komkommer koopt voor jouw tuin. Denk hierbij vooral aan of je kas- of buitenkomkommers wilt hebben en zorg ervoor dat je ze niet door elkaar plant.

Tip 2: Verder kun je letten op de groeiwijze van de plant (struikachtig of eerder woekerend) en de soort vruchten die je wilt kweken. Ga je komkommer kweken in een kleinere tuin? Dan is een compacte, struikachtige komkommer bijvoorbeeld een goede optie.

Tip 3: Als je een komkommerplant koopt, doe dit dan in de lente en plant hem uit eind mei of begin juni. Zo kan de komkommerplant wennen aan zijn nieuwe omgeving voor het echt warm wordt, zonder dat hij kapot vriest.