Bessenstruik snoeien: wanneer en hoe doe je dat? 

Bessenstruiken zijn een cadeautje voor elke tuin: met minimale inspanning kun je heerlijk, vers fruit plukken en oppeuzelen. Voor een goede oogst moet je een bessenstruik wel jaarlijks snoeien. In dit artikel lees je hoe en wanneer je een bessenstruik moet snoeien, zoals de aalbes (rode bessen), zwarte bes, blauwe bes en kruisbessen.

De beste tijd om een bessenstruik te snoeien is de winter, in de maanden november t/m maart. Of anders in elk geval tussen de oogst en het einde van de winter – voordat de knoppen uitlopen. Leifruit kun je nog eens extra snoeien in de zomer, om de vorm bij te houden, al is dit in principe niet nodig.

Door het jaarlijks snoeien van jouw bessenstruik krijg je een gezonde, goedgevormde fruitplant. En je doet het natuurlijk vooral voor de kwaliteit en de grootte van de bessen. Snoei je een keer per jaar goed, dan kun je de rest van het jaar op je lauweren rusten en natuurlijk… de vruchten plukken.

Bij bessenstruiken kun je denken aan de aalbes (rode bessen), witte bessen, zwarte bessen en kruisbessen – die behoren tot de familie van de struikvruchten. De blauwe bes behoort tot de heidefamilie. De taybes en loganbes zijn hybriden die samenvallen met de framboos en haar snoeiwijze. Dit kleinfruit snoei je allemaal net even anders, daarom onderscheiden we 5 snoeitechnieken. We hebben het hier alleen over eetbare bessen, niet over bessenstruiken die lekker zijn voor o.a. tuinvogels maar niet voor mensen.

Bessenstruiken zoals zwarte bes (Ribes nigrum) dragen vaak het best vruchten aan stengels van één tot drie jaar oud. Dit betekent dat je het fruithout regelmatig moet vernieuwen. Pak een scherpe snoeischaar of takkenschaar en volg dit stappenplan:

Oude (donkergekleurde) stengels van drie jaar en ouder zijn minder productief, dus die mag je tot aan de grond wegsnoeien om te zorgen dat het jonge, krachtige hout voldoende ruimte heeft om er makkelijk van te kunnen oogsten. Zorg dat de struik zo’n 4-6 hoofdtakken behoudt.

Snoei takken die over de grond groeien terug tot een krachtige knop. Lage takken maken de bessen kwetsbaar voor rotting, knaagdieren en plagen.

Knip takken die elkaar raken weg. Tegen elkaar schurende takken veroorzaken open wonden, wat de tak kwetsbaar maakt voor ziektes of plagen. Verwijder de zwakste tak ofwel de minst mooie tak. Of allebei!

Groeien er nieuwe grondscheuten? Soms kan het handig zijn om die te laten zitten ter vervanging van een oude, versleten hoofdtak. Zijn ze niet nodig, dan snoei je ze weg tot aan de grond.

Haal oude takken in het hart van de plant weg en laat de jonge takken zitten. Een bessenstruik gaat goed op een open hart waarin de lucht goed circuleert. Vruchten krijgen zo de ruimte om zich goed te ontwikkelen.

Tip! Heb je een jonge bessenstruik? Dan richt je je in de eerste twee jaar op het snoeien van de vorm. Snoei scheuten die horizontaal groeien en zwakke scheuten terug. Knip terug op een lage knop of opgaande scheut.

Bij het snoeien van rode bessen (Ribes rubrum) en hun witte zusje volg je het bovenstaande stappenplan van de zwarte bes, maar er is een belangrijk verschil. Je kort het oude hout in tot een of twee knoppen boven de basis, om het ontwikkelen van zijscheuten te bevorderen. De struiken dragen hun vruchten namelijk aan de basis van de eenjarige zijscheuten. Dit worden sporendragers genoemd. Let op: door deze snoeitechniek wordt de struik snel vol. Uitdunnen is daarom extra belangrijk.

Tip! De zijscheuten kun je inkorten tot twee tot drie knoppen (ca. 10 cm), vlak boven een knop die naar buiten is gericht. Je krijgt dan misschien minder bessen, maar wel groter en lekkerder.

Bij het snoeien van kruisbessen (Ribes uba-cripspi) volg je het bovenstaande stappenplan van de zwarte bes, maar je kunt ook kiezen voor de snoeiwijze met sporen zoals bij aalbessen. Let op: veel kruisbessen hebben takken met scherpe stekels. Om te voorkomen dat je je bezeert, snoei je de plant in een open bekervorm of je dunt de takken fors uit, zodat je bij het oogsten je hand in de struik kan steken. Dit verbetert ook de luchtcirculatie en zorgt voor meer licht.

Een bessenstruik die je veel in de tuin terugziet is de blauwe bes, behorend tot de heidefamilie. Haar wilde zusje, de bosbes, is een kleinere variant, maar niet zo geschikt voor in de tuin. In de tuin zie je meestal Amerikaanse blauwe bessen met de botanische naam Vaccinium corymbosum. Een blauwe bessenstruik heeft hout dat soms wel 4 jaar vruchten draagt. Volg het stappenplan voor het snoeien van zwarte bessen, maar snoei niet te veel takken. Een oude tak wegsnoeien is voldoende. Een jonge scheut kan deze vervangen.

Taybes (Rubus ‘Tayberry’), boysenbes (Rubus idaeus ‘Boysenberry’) en loganbes (Rubus loganobaccus ‘Loganberry’) hebben het woord ’bes’ in hun naam, maar zijn eigenlijk framboos- en braamachtigen. Deze hybriden soorten kleinfruit dragen hun vruchten aan scheuten die jaarlijks verticaal opschieten vanuit de basis. Alle afgedragen takken snoei je weg. Knip ze vlak boven de grond recht af en let op dat je jonge scheuten hierbij niet beschadigt. Ongewenste scheuten kunnen altijd worden verwijderd. Bind de plant goed aan.

Een oude, verwaarloosde bessenstruik levert niet veel vruchten meer op. Je kunt deze verjongen door de oudste, versleten hoofdtakken tot aan de grond weg te knippen. Probeer de sterkste jonge scheuten over te houden. In het jaar erop dun je de struik uit tot ruim 6 van de sterkste scheuten. Een jaar later kun je als het goed is weer vruchten oogsten.

Tip! Een bessenstruik van meer dan 12 jaar oud kun je beter vervangen.

Tijdens het snoeien kun je je bessenstruik vermeerderen door uitlopers uit te graven en in een potje turfvrije universele potgrond te zetten. Dit is leuk om cadeau te doen of om ergens anders in de tuin te zetten.

Je kunt ook houtstekken nemen van de takken die je tijdens het snoeien verwijdert. Dat werkt vooral als je kleine, heel jonge takken uit het hart van de plant weghaalt. Snoei net onder een knop, duw de twijgen in potgrond en laat ze dan buiten in de kou wortelen.

Bessenstruiken zijn erg gevoelig voor virusinfecties. Zo hebben zwarte bessen vaak last van rondknopmijt of galmijt. Zorg altijd voor schoon tuingereedschap, om verspreiding naar andere planten te voorkomen. Vooral laag hangende takken worden makkelijk aangetast door rotting en plagen, dus snoei deze zoveel mogelijk weg. Daarnaast helpt het om de luchtcirculatie van de struik te verbeteren, zeker in natte jaren. Neem zieke delen van de plant meteen weg en gooi ze niet op de composthoop.