Inheemse held: gewone smeerwortel (Symphytum officinale)

smeerwortel inheems Symphytum officinale

De inheemse plant gewone smeerwortel (Symphytum officinale) is een waardevolle plant voor je tuin. Voor bestuivers, maar de plant verbetert ook de grond in je tuin.

Met inheemse planten help je de biodiversiteit enorm. Ze zijn prachtig, maar helaas niet zo bekend. In deze rubriek stellen we een inheemse plant zich aan je voor, in de hoop dat ze een plekje in jouw tuin krijgen. Ze zullen je niet teleurstellen!

Wanneer bloeit gewone smeerwortel?

Smeerwortel is een bekende plant bij tuiniers. In tuincentra vind je vooral blauwe smeerwortel en diverse gecultiveerde soorten van kruipende smeerwortel. De gewone smeerwortel, Symphytum officinale, is een inheemse wilde plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). Gewone smeerwortel bloeit langdurig, van mei tot en met september.

Hoe ziet gewone smeerwortel eruit?

gewone smeerwortel

In tuinen is gewone smeerwortel een forse, rijkbloeiende plant die kan gaan woekeren. De bloemen zijn klokvormig, staan dicht op elkaar in hangende trossen en kunnen paars-violet, roze of wit van kleur zijn. 

De tamelijk forse bladeren zijn lancetvormig, ruw behaard en aan de onderkant geaderd. En als je het blad kneust, komt er een komkommerachtige geur vrij. Vroeger werden de jonge stengels als asperge bereid en gegeten. 

De beste standplaats voor gewone smeerwortel

Gewone smeerwortel houdt van een licht vochtige standplaats in de volle zon of lichte schaduw. De plant groeit op verschillende grondsoorten, behalve op zure bodem (veen). 

Waar komt de naam vandaan?

De botanische naam luidt Symphytum en stamt af van het Griekse ‘sumphuo’, wat samengroeien of vergroeien betekent. Het verwijst naar het medicinale gebruik bij onder andere botbreuken. De soortaanduiding officinale betekent ‘geneeskrachtig’. Deze benaming werd aan plantensoorten gegeven die al vanaf de oudheid als geneeskrachtig worden beschouwd. Al bij de Grieken en de Romeinen werd de plant vermeld en geroemd vanwege de kracht om wonden, (gewrichts)ontstekingen en botbreuken te genezen. 

De Nederlandse naam heeft gewone smeerwortel te danken aan de taaie, slijmerige en gomachtige substantie die de wortelstok bevat. Deze wortelstok kan wel een meter lang kan worden. 

De waarde van gewone smeerwortel voor je tuin

De lange wortels kunnen compacte, verdichte grond losmaken en mineralen (onder andere stikstof, fosfor en kalium) uit de diepte ophalen. Deze mineralen stelt de plant via de (afstervende) bladeren ter beschikking aan de bodem en zo verrijkt de plant de bovenste laag van de bodem constant met voedingsstoffen. 

Vanwege de vele mineralen, zoals stikstof en kalium, worden de bladeren ook gebruikt voor bemesting: je kunt ze als mulch rondom planten aanbrengen of toevoegen aan de composthoop. Ze worden ook verwerkt tot smeerwortelgier om (in verdunde vorm) als vloeibare bemesting te gebruiken. 

smeerwortel in emmer

Gewone smeerwortel en bestuivers

De bloemen bevatten nectar en stuifmeel waar met name hommels op afkomen. De nectar zit diep in de bloem en insecten met een relatief lange tong hebben hier een voordeel. Je ziet ook vaak hommels met korte tong (metsel- en sachembijen) gaatjes bijten in de bloembuis om de nectar gemakkelijker te kunnen bereiken. Bruine vlekjes op de bloemen zijn een aanwijzing van deze gaatjes. 

Symphytum officinale combineren

In tuinen is gewone smeerwortel ik goed te combineren met bijvoorbeeld dagkoekoeksbloem, wilde cichorei, grote wederik, grote kattenstaart en  moerasspirea.

Lees meer over inheemse planten:

Magazine van Gardeners’ World 04/2024

Gardeners’ World 04/2024

Bestel nu