Blauwe knoop (Succisa pratensis)

De inheemse wilde plant die de meeste insecten trekt, enorm oud kan worden en violet-blauwe bloemen heeft: dit is blauwe knoop.

Iedere week tips over biodiversiteit in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Blauwe knoop is een langlevende plant uit de kamperfoeliefamilie (caprifoliaceae). Blauwe knoop of Succisa pratensis kan wel meer dan 25 jaar oud worden. De rechtopstaande bloeistengels kunnen 75 cm hoog worden en de prachtige bloemen hebben een lange bloeitijd: van eind juli tot wel in oktober. 

Er is geen andere inheemse wilde plant die in de late zomer zoveel insecten trekt. De plant is een erg geliefde voedselbron voor wilde bijen, hommels, kevers en (zweef)vliegen en diverse vlindersoorten, zoals klein geaderd witje, keizersmantel, zilveren maan, dagpauwoog, kleine veldparelmoervlinder en verschillende soorten langsprietmotten, waaronder de blauweknoop-langsprietmot. 

De bloemen zijn prachtig violet-blauw van kleur en zien eruit als een soort (halve) knoop, omdat de bloembodem plat is. De Nederlandse naam blauwe knoop slaat dan ook op de kleur en de vorm van de bloem die doet denken aan een knoop. De botanische naam Succisa komt van het Latijnse succidere, wat ‘van onderen afsnijden of afhouwen’ betekent. Het lijkt alsof de wortelstok aan het uiteinde is afgehakt of afgebeten. De soortaanduiding pratensis is een afgeleide van het Latijnse pratum, oftewel weide, en betekent: ‘voorkomend of groeiend in de weide’. Een bekende volksnaam is duivelsbeet, vanwege sagen en legenden over de ‘afgebeten’ wortelstok door de duivel. 

Blauwe knoop is van nature een zonminnende plant die graag op voedselarme, zwak zure bodems leeft die vochtig tot nat, maar soms ook vrij droog kunnen zijn. De bodem kan bestaan uit zand, leem of veen. Het is een kenmerkende soort van zogeheten blauwgraslanden: schrale (weinig of niet bemeste) graslanden die een deel van het jaar best vochtig tot nat zijn. 

In Zuid-Limburg groeit blauwe knoop ook op hellingen, zowel aan de natte als aan de droge kant. Verder is Succisa pratensis een schoolvoorbeeld van een plantsoort die tot in de eerste helft van de twintigste eeuw vrij algemeen voorkwam in het wild en daarna zeer sterk is achteruitgegaan. 

In tuinen is blauwe knoop goed te combineren met andere inheemse wilde planten, zoals grote pimpernel, grote kattenstaart, wilde bertram, knoopkruid, gewone agrimonie, prachtanjer, gewone brunel en bevertjes. 

Er zijn een paar cultivars van de blauwe knoop, onder andere een variant met witte bloemen. Heel soms komt ook een witte of roze bloemkleur voor bij de wilde soort.