Amaryllis: tips over het vermeerderen

Kamerplanten verzorgen en vermeerderen zorgt ervoor dat je lang van je groene jungle kunt genieten. Daarom gaan Marieke van der Eerden (plantenkenner en -verzamelaar, stekt en zaait zo veel mooie planten dat ze zelfs in een lokale winkel verkocht worden) en Rogier van Vugt (conservator van de kassen van de Hortus Botanicus Leiden en plantenkenner pur sang) met elkaar in gesprek over populaire kamerplanten. Deze keer geven ze tips over het verzorgen van de hippe amaryllis.

Marieke: De amaryllis is het Boeddhabeeldje onder de planten: je koopt hem niet voor jezelf, je krijgt hem. In mijn geval met kerst: ik geef een bol aan mijn moeder en ik krijg er een van haar. In de weken daarop appen we elkaar regelmatig foto’s met een update over onze bol, zoals “Er komt leven in!” en “Oooh, de eerste bloem gaat open!” en “YES!!! Ik zie een tweede stengel!”. Zo geniet ik op verschillende manieren van iets dat als een kale bol begint in mijn woonkamer.

Rogier: Zo begint mijn verhaal ook. Ik kreeg als kind standaard iedere Sinterklaas een amaryllisbol. Het was dan nog altijd de verrassing wat voor kleur het was. Later leerde ik dat een amaryllis eigenlijk helemaal geen Amaryllis was maar een Hippeastrum en dat er sprake was van een naamsverwarring. De echte Amaryllis is een bolgewas uit Zuid-Afrika. Er zijn twee soorten Amaryllis, en ook al lijken ze wel wat op de Hippeastrum en zijn ze er verwant aan, is het toch gek dat Hippeastrum – een plantengeslacht met negentig soorten die allemaal uit Zuid-Amerika komen – beroemd is geworden onder de verkeerde naam. De echte Amaryllis, die voorkomt in de kleuren roze of wit, is soms ook te koop en verrassend winterhard in Nederland.

We hebben het in dit artikel echter over de Hippeastrum en eigenlijk komt het erop neer dat de Latijnse naam voor de planten die wij nu bespreken Hippeastrum is, en de Nederlandse naam amaryllis (zonder hoofdletter). De amaryllis komt in een groot scala aan kleuren en patronen voor. Diep bordeauxrood tot oranje, roze en groen en wit. Deze kleuren kunnen alleen of in elke denkbare combinatie in een vlekken- en strepenpatroon voorkomen.

In het wild groeien de voorouders van onze planten in tropische gebieden. Meestal in de grond, een plek waar je bloembollen zou verwachten natuurlijk, maar wonderlijk genoeg zijn er ook een aantal soorten die in bomen groeien. Hippeastrum aulicum en H. calyptratum kun je tegenkomen al groeiend op mossige boomtakken. Hier worden de bloemen bestoven door vleermuizen en kolibries.

Marieke: Een amaryllisbol poot je voor ongeveer tweederde in de grond, uiteraard met het groeipunt naar boven. Zet de bol op een warme en zonnige plek en hou de grond licht vochtig wanneer de bol uit gaat lopen. Voeding is niet nodig.

Tip: zet de bol in een stevige, zware sierpot. De bloemen zijn namelijk relatief zwaar en de bloemstelen zijn hol. Daarbij zal de bol wat inkrimpen tijdens de bloei: de plant haalt de voedingsstoffen uit de bol. Hierdoor wordt-ie vaak wat wiebelig, vandaar dat een zware pot en/of het ondersteunen van de bloemstelen een goed idee is, om te voorkomen dat bol, pot en aarde op de vloer belanden.

Rogier: Veel mensen gooien de bol weg als de bloemen verwelken. Dat is jammer, want de amaryllis is een meerjarige plant die ieder jaar kan bloeien! Om hem over te houden knip je de bloemen weg, maar laat je de stengel en de bladeren intact. Laat de bol staan op een warme, zonnige plek. Geef nu en dan kamerplantenvoeding die rijk is aan kalium, zoals cactusmest.

Kweek de plant zo de hele zomer door en geef de bladeren zoveel mogelijk licht. In de zomer kan de plant prima buiten staan. In de herfst is het tijd om de plant rust te geven zodat deze zich weer kan klaarmaken voor de bloei. Deze rust is het makkelijkst te forceren door het blad van de plant af te snijden en de bol uit de grond te halen en even op te laten drogen. Vervolgens moet je de bol minstens tien weken droog en koel bewaren. Ongeveer 10 °C is ideaal. Daarna kun je de bol weer oppotten, net zoals wanneer deze uit de winkel komt.

Rogier: Net als tulpen en andere bloembollen vermeerdert een amaryllis zich via ‘klisters’: kleine, nieuwe bollen die tegen de moederbol aan groeien. Je kunt ze laten zitten en je bol verpotten in een steeds grotere pot, of ze voorzichtig verwijderen en ze hun eigen pot geven.

Marieke: Een andere manier waarop deze bollen zich vermeerderen is via zaad. Daarbij zal in de woonkamer wel wat hulp van de (binnen-) tuinier nodig zijn! Bij enkelbloemige bloemen, zoals de roze-witte op bovenstaande foto, zie je duidelijk de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen: de stamper, bestaande uit in dit geval een driedelige stempel (1), de stijl (4) en onderaan de bloem het vruchtbeginsel. Ook zie je zes meeldraden bestaande uit een helmdraad (3) met aan het eind helmhokjes (2) met stuifmeel.

Met een kwastje, je vinger of door de bloemen naar elkaar toe te brengen, plak je stuifmeel op de stempel. Let op: de meeldraden worden altijd eerder rijp dan de stempel. De stempel is rijp als deze in drie delen uit elkaar splitst. Je kunt stuifmeel van dezelfde bloem of plant nemen, maar als je meerdere variëteiten hebt, kun je ook kruisbestuiving proberen: het stuifmeel van een andere bol op de stamper van de ene bol brengen. Je creëert op deze manier weer nieuwe variëteiten.

Knip de bloem niet weg. Als de bestuiving daadwerkelijk tot bevruchting heeft geleid, zul je het vruchtbeginsel van de bloem flink zien opzwellen tot een zaaddoos van 2 tot 3 cm. De bloem is dan al verwelkt. Laat de zaaddoos goed drogen. Uiteindelijk barst de doos open en zie je het zwarte, platte zaad zitten (zie foto). Op dat moment kun je de zaaddoos van de bloemsteel knippen en de zaden eruit halen. Zaai wat zaadjes in stek- en zaaigrond, hou de grond vochtig en zet ze op een zonnige, warme plek. Als snel zul je blaadjes zien. Hou er wel rekening mee dat het vijf jaar kan duren voordat de bol groot genoeg is om bloemen te krijgen.

Rogier: Iets wat de laatste jaren steeds populairder wordt en naar mijn mening echt een uiting is van wansmaak, zijn de bollen die gedoopt zijn in gekleurde was. Als het even kan ook nog eens met glitters. Het is zo dat de bol op basis van reserves wel kan bloeien, maar vaak ontwikkelen de takken zich niet optimaal. De wortels kunnen vaak niet door de was heen breken en de plant droogt langzaam uit. Deze bol is een echt wegwerpartikel geworden en daarnaast is het ook nog eens een verspilling van grondstoffen. Wegwerpartikel of niet, ook een amaryllisbol is een levend wezen.

Volg Rogier en Marieke op Instagram: @rogiervanvugt en @nimmaplants. Meer tips voor amaryllis? Kijk op www.nimmaplants.com/nl/amaryllis.

Foto’s door Petra Sonius, Marieke van der Eerden en Rogier van Vugt.