Zo houd je de bekerplant (Nepenthes) in je woonkamer in leven

Kamerplanten zijn erg in trek, en terecht. Ze veranderen onze leefruimtes in een mooie groene jungle en hoe meer je over ze weet, hoe interessanter ze worden. Marieke van der Eerden (plantenkenner en -verzamelaar, stekt en zaait zo veel mooie planten dat ze zelfs in een lokale winkel verkocht worden) en Rogier van Vugt (Hoofd Horticultuur van de Hortus Botanicus Leiden en plantenkenner pur sang) gaan in gesprek over hoe je bekerplant kunt kweken als kamerplant.

Rogier: Je ziet ze vaak in tuincentra: prachtige vleesetende bekerplanten van het geslacht Nepenthes. Maar gek genoeg zie je ze vervolgens helemaal niet zo vaak in huiskamers. En als je ze ziet, zijn het vaak planten die hun mooie bekers zijn verloren. Wat is hier aan de hand?

Eigenlijk is het simpel. Nepenthes zijn helemaal geen goede kamerplanten. Maar dat wil niet zeggen dat ze geen plek verdienen in ons huis. Want met een beetje moeite is het zeker te doen en deze fantastische wonderen van het plantenrijk maken het de moeite zeker waard.

Om ze goed te begrijpen, kun je net als met zoveel planten het beste kijken naar hoe ze in de natuur groeien. Nepenthes zijn vleeseters, omdat er van nature minder stikstof in de grond zit. Dit heeft als resultaat dat eigenlijk alle planten die samen met Nepenthes in de natuur voorkomen ook weinig stikstof tot hun beschikking hebben. Ze groeien dus langzaam en blijven vaak klein. Dit zorgt ervoor dat er veel licht beschikbaar is. Verder komen deze planten uit gebieden met veel neerslag – hetzij als regen, hetzij als dikke mist. Maar het is hoe dan ook altijd vochtig waar ze groeien.

Als je dit alles bij elkaar optelt, krijg je veel water, veel licht en weinig mest. Dat is allemaal goed in huis na te bootsen. Op één ding na: dat water zit voor een deel ook in de lucht. Een luchtvochtigheid van zo’n 80% of hoger is wat deze planten echt goed laat groeien en dat is in huis lastig. Het worden dan of de planten, of het behang.

Iedere week dit soort tips in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Marieke: Gelukkig worden terraria voor planten steeds populairder. De echte liefhebbers wisten dit allang maar in een ruim terrarium met kunstlicht erboven kun je uitstekend Nepenthes verzorgen. Vind je zo’n bak met kunstlicht niet mooi in huis, dan werkt een grote glazen bak of zelfs een grote glazen vaas of stolp ook goed. Deze moet aan de bovenkant dan wel open zijn, anders wordt zo’n bak of vaas in een paar zonnige uurtjes bloedheet.

Onderin de vaas doe je een laag met nat mos en daar bovenop zet je dan de pot met de plant. Gek genoeg werkt het beter om de plant in een aparte pot te houden dan hem direct in de vaas te planten. Het natte mos zorgt met het grote verdampende oppervlak voor een hoge luchtvochtigheid in de bak. Als de centrale verwarming aan staat, helpt het om de bak of vaas iets af te dekken. De lucht in huis is dan namelijk vaak extreem droog en als de kachel aan staat, is de zon meestal geen probleem meer.

Marieke: Er zijn talloze soorten bekerplant en de ene is een stuk makkelijker te kweken dan de andere. Het makkelijkst zijn de soorten en hybriden die je kunt kopen in het tuincentrum. Deze zijn geselecteerd op kweekgemak. Maar ook zeldzame soorten zoals N. veitchii doen het in huis aardig. Hoe stugger en harder de plant, hoe beter hij vaak tegen wat drogere lucht kan.

In tegenstelling tot veel vleesetende planten kunnen Nepenthes redelijk goed tegen wat kalk in het gietwater. Kraanwater is dus geen probleem, tenzij het echt heel hard is. Af en toe eens goed doorspoelen met regenwater of afgekoeld gekookt water helpt wel om de grond te ontdoen van overtollige zouten en mineralen.

Rogier: Iets anders wat goed is om te weten, is dat er hoogland- en laagland-Nepenthes zijn. Veel van de mooiste soorten, zoals N. villosa en N. edwardsiana, komen hoog uit de bergen en groeien alleen maar als vooral in de nacht de temperatuur goed daalt. Dit is in huis natuurlijk onhandig. Tenzij je een echte verzamelaar bent die bereid is om een koelsysteem aan te schaffen, zou ik deze soorten laten zitten.

De warmere laaglandsoorten zijn veel makkelijker, vooral omdat het in zo’n grote stolp best wel warm kan worden. Leuke soorten die ook niet al te groot worden zijn Nepenthes albomarginata, N. gracilis, N. hirsuta, N. reinwardtii en N. campanulata.

Rogier: Als je de ruimte hebt voor een wat grotere soort is N. ampullaria een heel leuke. Niet alleen is de soort prachtig en relatief makkelijk te kweken. Hij heeft ook nog eens een eigenschap waar Marieke wat over kan vertellen.

Marieke: Deze Nepenthes ampullaria uit Zuidoost-Azië is de laatste jaren heel bekend geworden omdat het een vegetarische soort is. Ja, je leest het goed: een vegetarische vleesetende plant!

Het uiterlijk van de beker verklapt het eigenlijk al. Bij de meeste Nepenthes-soorten zit het dekseltje van de beker boven de bekeropening. Dit voorkomt dat er veel regen en rommel in valt, maar het lokt ook prooien. Kleine nectarklieren aan de onderkant van de deksel zorgen dat de insecten precies komen waar de plant ze wil hebben, namelijk pal boven de bekeropening. Wanneer ze uitglijden, vallen ze meteen in de soep van verterende enzymen.

Maar bij N. ampullaria is dat anders, het dekseltje staat wagenwijd open. Zo kunnen takjes en blaadjes er makkelijk invallen. Vooral de kleine deelblaadjes van Nephrolepis-varens zijn favoriet. Dit blijkt uit veldonderzoek in Borneo waar onze eigen Rogier bij betrokken was.

Er is wel een probleem: insecten verteren veel makkelijker dan plantaardige celwanden. Dus in plaats van de gebruikelijke enzymen maakt deze soort mierenzuur aan dat die celwanden kan afbreken.

Rogier: Nepenthes worden vaak samen met andere vleesetende planten aangeboden. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Sarracenia en venusvliegenval kunnen Nepenthes het hele jaar door in de woonkamer staan – mits je ze een plek kunt geven met een hoge luchtvochtigheid. De grond waarin ze staan moet luchtig maar ook altijd goed vochtig zijn en weinig voedingsstoffen bevatten. Puur turfstrooisel, puur veenmos of een van de twee gemengd met perliet is een prima basis. Sommige liefhebbers zetten ze op akadama, een soort bonsaigrond. Het maakt eigenlijk niet uit, als het maar weinig voeding en zowel lucht als veel water kan bevatten.

Vooral de hybride Nepenthes kunnen er goed tegen om in de tuin te staan of hangen als het ‘s nachts boven de 15 graden is. Maar houd er rekening mee dat een zonnige plek in huis vergelijkbaar is met een schaduwplek in de tuin. Dus begin in de schaduw buiten en laat de plant meerdere weken wennen aan zon. Pas ook op dat de plant niet even op een warme dag verdroogt. Dat gaat buiten sneller dan binnen.

Omdat het uiteindelijk klimplanten zijn, is het verplaatsen van een grote plant wat lastig. Snoeien kan prima en moet in het voorjaar gebeuren. Zorg dat er aan de stengel die achterblijft wel nog wat bladeren overblijven, want kale, bruine stengels lopen soms niet meer uit. Heb je echt een grote, rommelige plant of wil je er gewoon meer maken, dan is het tijd om te gaan stekken. Dit is verbazingwekkend makkelijk met Nepenthes.

Knip de stengel in stukjes met twee bladeren, knip het onderste blad af en halveer het bovenste. Steek de stek in een pot met goed vochtig veenmos en zet deze pot in een transparante ziplock-zak op een lichte plek. Een beetje zon mag best. Zolang het mos vochtig blijft, is het goed en moet je vooral geduld hebben, want Nepenthes stekken is geen haastklusje.

Na verloop van tijd worden er nieuwe blaadjes gevormd die ook weer hun eigen bekertjes maken. Zet in een pot drie tot vijf stekjes om mooie bossige planten te krijgen. Als je eenmaal een goed groeiende jonge plant hebt, kun je de oude eventueel weggooien – of er gewoon nog meer stekken van maken. In de Hortus vernieuwen wij zo om de zoveel jaar onze collectie.

Zaaien kan ook, maar duurt veel langer. En omdat Nepenthes-zaad maar kort houdbaar is, is goed zaad van deze plant zelden te koop. Wat wel leuk is aan zelf vermeerderen, is dat je de verschillende stadia van een bekerplant zo goed kunt volgen.

Een jonge bekerplant maakt lagere bekers en die zien er vaak compleet anders uit dan de hogere bekers van een volwassen plant. De reden hiervoor is dat de lage bekers op de grond liggen en de andere in de lucht hangen. Ze moeten beiden dus andere prooien aantrekken. Het zijn in elk opzicht fascinerende planten die echt een plekje in ons huis waard zijn.

Volg ons op Instagram: @rogiervanvugt en @nimmaplants.

Tips voor Nepenthes in je huis? Neem dan een kijkje op de website Mariekes website Nimmaplants.

Foto’s door Marieke van der Eerden, Petra Sonius en Rogier van Vugt.