Bomen over begonia’s

Kamerplanten zijn erg in trek, en terecht. Ze veranderen onze leefruimtes in een mooie groene jungle en hoe meer je over ze weet, hoe interessanter ze worden. Marieke van der Eerden (plantenkenner en -verzamelaar, stekt en zaait zo veel mooie planten dat ze zelfs in een lokale winkel verkocht worden) en Rogier van Vugt (conservator van de kassen van de Hortus Botanicus Leiden en plantenkenner pur sang) gaan in gesprek over begonia’s en hoe je een begonia binnen kunt kweken als kamerplant.

Marieke: Begonia in de tuin? Niet voor mij. Saaie bloemetjes en al evenzo nietszeggende blaadjes, zo oubollig dat zelfs mijn oma er “u” tegen zegt. Maar … begonia in de huiskamer? Ja! Bladeren met stipjes, met kleuren, met textuur en met haar. Vooral die met haar. Hoe meer haar, hoe beter. Wat jij, Rogier?

Rogier: Ik moet zeggen, ik was ook nooit een fan. Inderdaad oubollig, maar vooral zo ontzettend waterig. In een oogwenk verleppen ze of rotten ze weg. In de Hortus hebben we eigenlijk expres geen begonia-collectie, omdat er op een slecht weekend als je niet oplet zomaar een hoop planten weg kunnen vallen. En dat is iets wat je met een wetenschappelijke collectie zeker niet wil. Maar de plantenhype heeft enorm mijn mening veranderd. Er kwamen ineens begonia’s In de handel die zo ontzettend spectaculair waren dat ik ze toch moest proberen. En wat bleek? Ze zijn eigenlijk supermakkelijk. Maar daarover later meer.

Iedere week dit soort inspiratie en tips in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

Rogier: Eerst wat basisinformatie over de begonia. Die is onderdeel van de begoniafamilie en daarin zit het geslacht Begonia met meer dan tweeduizend soorten, en het alleen op Hawaii voorkomende geslacht Hillebrandia, dat slechts een soort kent. De begoniafamilie is enigszins verwant aan de komkommer en kalebassenfamilie, wat in de bloemopbouw en de plantstructuur wel terug te zien is.

Typisch is dat de bloemen óf mannelijk óf vrouwelijk zijn, maar dat beide geslachten wel samen aan een plant zitten. De vrouwelijke kun je direct herkennen, omdat er tussen de bloemsteel en de bloemblaadjes een vruchtbeginsel zit. De bladeren zijn vaak asymmetrisch, wat best bijzonder is in het plantenrijk. Qua plantvorm variëren ze van kleine eenjarig plantjes tot hoge struikachtige planten tot knoldragende, compacte en zelfs klimplanten.

Marieke: De bekendste begonia’s als kamerplant zijn waarschijnlijk de stippenbegonia (Begonia maculata) met de rode achterkant, en de wat meer bescheiden Begonia albopicta (var. rosea), vaak abusievelijk Begonia tamaya genoemd. Tamaya slaat op de groeiwijze – namelijk ‘als een boompje’ – en zegt niks over de soort. Beide begonia’s zijn ‘cane begonia’s’, wat wil zeggen dat ze met stengels omhoog groeien. Ze zijn daarom inderdaad makkelijk als een boompje te kweken. De Begonia rex is ook een bekende. Dit is een van de eerste begonia’s die echt voor het blad werd gekweekt. Er zijn diverse cultivars en hybriden verkrijgbaar, waarvan sommige al meer dan honderd jaar oud zijn.

Tijdens de plantenhype zijn er talloze nieuwe begonia’s beschikbaar gekomen. Enkele noemenswaardige zijn onder andere Begonia darthvaderiana, die herkenbaar is aan het donkere blad met een lichte rand en felrode bloemetjes. Dit is een echte lastpak en naast het feit dat hij kostbaar is, is het echt een soort voor de ervaren kweker. Maar wel een mooi doel om naartoe te werken.

Begonia pavonina ziet er op het eerste gezicht niet spannend uit, totdat je er in het donker met een lampje op schijnt en er een prachtige, blauwe gloed ontstaat op het blad. Begonia dracopelta wordt een mooi bossig plantje met aparte bobbelige bladeren. Een fenomeen dat ook onder andere bij Begonia melanobullata te zien is, maar dan in een ander formaat.

Begonia socotrana is een zeldzame soort in cultuur, maar wel noemenswaardig omdat dit een voorvader is van de bekende knolbegoniarassen. Deze soort met ronde bladeren en enorme bloemen sterft ieder jaar af en overleeft de droge tijd op zijn thuiseiland Socotra als knolletjes.

Rogier: Begonia’s zijn niet bepaald vetplanten. Zelfs de soorten die in drogere gebieden groeien hebben toch echt wel regelmatig water nodig. Maar constant nat zetten is zowaar nog veel gevaarlijker. Balans en regelmaat, daar houden ze van. Geef een begonia pas water als de grond uit begint te drogen. Het spreekt voor zich dat een plant die gewoon in de huiskamer staat sneller uitdroogt dan een plant in een terrarium. Misschien dat daarom het kweken van begonia’s in een terrarium zo populair is nu. Ik heb zelf twee terraria met begonia’s staan en deze krijgen slechts eenmaal per maand water. Soms zelfs nog minder.

Omdat veel begoniasoorten op rotsen groeien, vinden ze een wat krappe pot fijn. Dit is in de woonkamer wat lastiger, omdat een klein potje sneller opdroogt. Maar ik heb gemerkt dat als je deze kleinere pot weer in een grotere pot met aarde zet je het beste van twee werelden krijgt. De plant staat een beetje krap maar de wortels hebben wel beschikking tot een grotere waterbuffer. Mest ze verder spaarzaam, gewoon simpelweg met mest voor groene kamerplanten voor bladbegonia en mest voor bloeiende planten voor bloeiende en knolbegonia’s.

De wortels zijn fijn en verbranden snel met te veel mest, maar ze hebben zeker voeding nodig om mooi groot te kunnen worden. Het zachte, vaak wat grotere blad verraadt ook dat ze niet van zon houden. Een noordvenster is ideaal en een uurtje zon is ook geen probleem, maar hoe meer licht hoe lelijker het blad wordt.

Marieke: Als jouw stippenbegonia zijn stippen kwijt raakt, is dit een teken dat de begonia te veel licht krijgt. Te weinig licht? Dan krijg je geen bloemen.

Mocht je net zo’n fan zijn van zaaien als ik, dan raad ik je aan je begonia’s tot bloei te laten komen. Ze zijn namelijk heel makkelijk te (kruis-)bestuiven! Rogier heeft hierboven al uitgelegd hoe je het verschil ziet tussen een vrouwelijke en mannelijke bloem. Dan is het een kwestie van de twee bloemen tegen elkaar wrijven en binnen enkele dagen zie je het vruchtbeginsel, achter de vrouwelijke bloem, opzwellen. De bloem valt er uiteindelijk af en het vruchtbeginsel wordt een zaaddoos. Die laat je hangen tot hij goed is gedroogd. Uiteindelijk springt de zaaddoos open en heb je honderden minuscule zaadjes. Disclaimer: niet alle begonia’s die je koopt zijn vruchtbaar. Nerd als ik ben, heb ik alle resultaten van mijn eigen begoniabestuivingen in een tabel in Excel gezet.

Gelukkig zijn begonia’s ook heel makkelijk te vermeerderen door stekken! Bij ‘cane’-begonia’s doe je dat via een stengelstek die je op water zet. Een hele tijd denk je dat er niks gebeurt, maar opeens – BAM! – zit je stekglaasje vol met wortels.

Bladbegonia’s zijn prima te stekken via bladstek. Hou je van volume? Neem dan een groot, goed, stevig blad van je bladbegonia. Snij het blad met een scherp, schoon mes in stukjes zo groot als een postzegel. Zet of leg deze stukjes op stekgrond. De kunst is nu om de luchtvochtigheid hoog genoeg te houden, zodat de stukjes blad niet verschrompelen, maar de stukjes daarentegen ook niet te vochtig te maken, waardoor ze wegschimmelen …

Meestal verlies je dus wel een paar stukjes, maar het is bijzonder om de veerkracht van zo’n plant te zien. Elk stukje zal namelijk een doorgesneden nerf hebben waaruit nieuwe wortels groeien en uiteindelijk ook nieuw blad. Vind je dit te veel risico, dan neem je een gewone bladstek en zet je die in water. Als je lang genoeg wacht, zie je zelfs onder water, onderaan de bladstengel, een nieuw blaadje groeien!

Rogier: De bloemen van een begonia kun je eten en smaken zuur, omdat er oxaalzuur in zit. Daarom is het verstandig er niet te veel van te eten. Maar een paar bloemen op de salade zien er leuk uit en het is zeker niet ongezond.

Ruperobe.nl in Emmeloord heeft prachtige terrariumsoorten en Casa Botanica en Groeninhuis bieden regelmatig bijzondere begonia’s aan. Bij het tuincentrum vind je de meer gangbare begonia’s.

Volg ons op instagram: @rogiervanvugt en @nimmaplants.
Zoek je meer tips voor het bestuiven van je begonia of een lijstje begonia’s voor op jouw vensterbank? Kijk op Nimmaplants voor meer informatie.

Foto’s door Marieke van der Eerden, Petra Sonius en Rogier van Vugt.