Bromelia’s: een tropische verrassing

Weinig planten zijn zo makkelijk te herkennen als de Bromelia. Zelfs mensen die niet veel van planten weten, zouden een bromelia vaak wel kunnen herkennen in (andermans) huiskamer en dit is natuurlijk te danken aan de typische trechterachtige groeivorm. En deze groeivorm hebben ze niet voor niets. 

Rogier: Bromelia-achtigen komen vrijwel alleen maar voor in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika. Ze groeien daar in allerlei soorten habitats. Op de grond of hoog in de boom en tegenwoordig zelfs op telefoondraden. Hier maken de planten gebruik van het feit dat bijna geen andere plant op deze plek kan groeien en hebben ze al het licht voor zichzelf.

Bromelia’s beschikken over een enorm aanpassingsvermogen. En dat zit hem in het blad: met de trechter van het blad vangt de plant in de natuur water op en houdt het vast voor later. Ook voedingsstoffen worden verzameld in deze trechter.

Vaak ontstaat er zelfs een heel biotoop met diertjes zoals kikkervisjes, insectenlarven en kleine krabbetjes die allemaal bijdragen aan het verteren van organisch materiaal zodat de plant de voedingsstoffen die daar in zitten beter kan opnemen. De wortels van de plant zijn meer bedoeld als ondersteuning dan voor wateropname. 

Er zijn ook bromelia-achtigen die te snel uitdrogen of te weinig regenwater ontvangen om met het trechtersysteem te werken. Deze maken bladeren met vele kleine grijze haartjes of schilfers. Deze kunnen mist en dauw opvangen. Zelfs in gebieden waar het zelden regent, is er altijd wel mist of dauw. Zo kunnen ook in zeer extreme omstandigheden nog bromelia-achtigen groeien.

Marieke: Hoewel de bromeliafamilie vernoemd is naar het geslacht Bromelia, zien we in de huiskamer vaak andere geslachten van de bromeliafamilie. Bijvoorbeeld die met de klassieke rode tulpachtige bloemtak, dat is vaak een Guzmania. Een andere bekende, de Vriesea, heeft vaak een wat platte bloemtak. De Aechmea heeft vaak een stekelige bloemstengel. 

Het allerbekendste geslacht uit de bromeliafamilie heb jij zeker al eens kennisgemaakt: de ananas! De laatste jaren is niet alleen de vrucht maar ook de plant zelf, Ananas comosus, populair geworden: hij prijkt in menig huiskamer. 

Nog zo’n hype: Tillandsia, ook een geslacht binnen de bromeliafamilie. Deze ‘luchtplantjes’ zijn voorbeelden van de planten die dauw en mist opnemen uit de lucht. Je zet ze dus niet in een pot met aarde, maar legt ze bijvoorbeeld op een mooi schaaltje. Eén keer per week goed in water dompelen, daarna droog schudden en op een lichte, luchtige standplaats leggen of hangen is genoeg voor deze bijzondere plantjes. 

Een Tillandsia-soort waarvan je niet snel zou denken dat het een bromelia is, is de Tillandsia usneoides of Spaanse mos. Deze draadachtige soort wordt veel in bloemstukken verwerkt.

Ook bromelia’s die in de grond staan hebben graag een zeer lichte standplaats, bijvoorbeeld een stukje van een raam op het zuiden. Qua water hoef je weinig op de aarde te gieten. Maar … Rogier gaf het al aan: die trechtervorm hebben ze niet voor niks! Zorg ook dat er altijd een laagje water in de rozet staat.

Soms zie je bromelia’s met een soort grijze waas op de bladeren. Niet weghalen, dit hoort zo! Het is een natuurlijk beschermlaagje tegen de zon. Ondertussen kun je bromelia’s in allerlei felle kleuren krijgen en iedereen die er ooit een in de huiskamer heeft gehad, weet dat ze maandenlang mooi blijven. Want zelfs als de werkelijke bloempjes zijn uitgebloeid, blijven de bloemtakken hun kleur houden.

Tip: Bromelia’s en Tillandsia zijn eigenlijk wel in elk tuincentrum te koop. Mocht je echt aparte soorten zoeken, kijk dan eens op de websites van Orchideeën Wubben en Araflora. 

Rogier: In de natuur vermeerderen bromelia’s zich voornamelijk uit zaad. Vaak is dit pluisachtig, zodat de wind de zaadjes makkelijk kan meenemen en het zaadje vervolgens boven in een boom terecht kan komen. Het zaaien kan thuis ook, maar het is niet altijd makkelijk om aan bromelia-zaadjes te komen.

Als je ze dan toch hebt bemachtigd, kun je ze het beste mooi verdeeld in natte aarde drukken. Ze blijven dan kleven en maken dan goed contact met de grond. Begraaf ze niet, want de zaadjes hebben licht nodig om te kiemen. De pot met net gezaaide zaadjes zet je dan in een klein broeikasje of transparante, hersluitbare zak op een warme, lichte plek. 

Naverloop van tijd ontstaan er kleine plantjes. Als je dat ziet, mag het kasje of de zak een opening krijgen zodat er verse lucht in kan. Vanaf dit moment moet de grond vochtig maar niet nat worden gehouden en kun je de zaailingen het beste vernevelen met water waar wat kamerplantenmest zit.

Tillandsia zaaien is vergelijkbaar, maar dan zaai je de zaadjes op een nat stokje of een stukje plastic gaas dat je in een hoge luchtvochtigheid houdt en regelmatig vernevelt. Houd er rekening mee dat het soms wel tien jaar kan duren voordat een Tillandsia volwassen is.

De meeste huis-tuin-en-keuken-bromelia’s vermeerderen zich gelukkig ook zelf. Na de bloei sterft de hoofdscheut af. Maar voordat deze dood is, zijn er vaak meerdere zijscheuten of ‘pups’ gevormd. Het beste kun je deze laten zitten, maar als ze zelf hun eigen trechter hebben gemaakt, kun je ze van de moederplant afhalen om ze zo te vermeerderen. 

Op eigen kracht groeien ze wel veel langzamer dan wanneer ze aan elkaar vast zitten, dus hoe langer je ze laat zitten, hoe beter het is. Als de rozetten het formaat van de moederplant hebben bereikt, kunnen ze gaan bloeien. 

Tip: Blijft de bloei na jaren wachten uit, dan kan het helpen de plant een nachtje in een afgesloten emmer of grote zak met een overrijpe banaan te zetten. Het ethyleen uit de vrucht zet de plant aan tot bloeien.

Marieke: Kroon op je werk: kweek je eigen ananas! Met deze stappen kun je een eigen ananas kweken.

Verwacht niet dat je de maand erop je eigen gekweekte ananas op de pizza kunt gooien (als dit jouw ding is): dit kost veel tijd en ook veel warmte, licht en een hoge luchtvochtigheid.

Kamerplanten zijn erg in trek, en terecht. Ze veranderen onze leefruimtes in een mooie groene jungle en hoe meer je over ze weet, hoe interessanter ze worden. Marieke van der Eerden (plantenkenner en -verzamelaar, stekt en zaait zo veel mooie planten dat ze zelfs in een lokale winkel verkocht worden) en Rogier van Vugt (Hoofd Horticultuur van de Hortus botanicus Leiden en plantenkenner pur sang) gaan in gesprek.

Volg ons op Instagram: @rogiervanvugt en @nimmaplants.

Tips voor Bromelia in je huis? Neem dan een kijkje op de website Mariekes website Nimmaplants.

Foto’s door Marieke van der Eerden, Petra Sonius en Rogier van Vugt.