Inheemse plant: sint-janskruid (Hypericum perforatum)

Sint-janskruid, ook wel Hypericum perforatum, is een overblijvende plant uit de hertshooifamilie (Hypericaceae). Deze uitbundige, rijk bloeiende plant bloeit van juni tot september en de bloemen zijn stralend goudgeel van kleur.

Met inheemse planten help je de biodiversiteit enorm. Ze zijn prachtig, maar helaas niet zo bekend. In deze rubriek stellen we een inheemse plant zich aan je voor, in de hoop dat ze een plekje in jouw tuin krijgen. Ze zullen je niet teleurstellen!

Iedere week plantentips, -advies en -inspiratie in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!

De bloemen bevatten stuifmeel en worden druk bevlogen door hommels, grasbijen, metselbijen en zandbijen en verder door (zweef-)vliegen en vlinders. 

De stevige, harde stengels van sint-janskruid zijn tweekantig en vertakt en kunnen tot 80 cm hoog groeien. Wanneer je de bloemblaadjes tussen jevingers fijn wrijft, kleuren ze paarsrood door de aanwezige etherische olie.

De botanische naam Hypericum zou voortkomen uit de Griekse woorden huper (hyper) en ereiko, die respectievelijk bij en heide betekenen. Het is in feite een plant die bij of op heideachtige (schrale) terreinen groeit. Een andere verklaring is dat Hypericum een verwijzing is naar de god Hyperion: de vader van de zon in de Griekse mythologie. Dit omdat de bloemen en de zon beide (goud)geel zijn.

De soortaanduiding perforatum is het Latijnse woord voor doorboord (in het Nederlands geperforeerd) en heeft betrekking op de doorschijnende oliekliertjes op het blad. De Nederlandse naam hangt samen met het hoogtepunt van de bloei: rond 24 juni, de dag van Sint Jan.

Aan sint-janskruid werd niet alleen een helende werking toegeschreven, maar ook magische krachten om de duivel en boze geesten te verdrijven en te beschermen tegen hekserij, zwarte magie en ander onheil. Op de dag van Sint Jan werden daarom kerken versierd met de bloemen. Die werden ook aan de deuren van huizen en stallen opgehangen (volksnaam: jaag-den-duvel), vaak in de vorm van een kruidwis met andere soorten.

Ook in medicinaal opzicht was de plant in de oudheid al een bekend kruid. Werkzame stoffen zijn hypericine, flavonoïden, etherische olie en looistoffen. De bloemen (de kelk- en kroonblaadjes) bevatten een geneeskrachtige olie, waarmee johannesolie kan worden bereid. Dit werd inwendig toegepast als een natuurlijk antidepressivum voor een goede gemoedstoestand en meer geestelijke veerkracht.

Uitwendig werd het gebruikt in de vorm van olie bij een schrale huid, brand- en schaafwonden en herpes, ook vanwege de anti-bacteriële en anti-virale eigenschappen. De olie zou de huid verstevigen.

Verder kun je sint-janskruid als verfplant gebruiken. Afhankelijk van de gebruikte delen (bloeiende toppen of wortel of de gehele plant) kun je een oranjegele, beige-bruine tot citroengele kleurstof maken om bijvoorbeeld wol en linnen te verven.

Sint-janskruid staat het liefst op zonnige plaatsen op droge, zanderige bodems die schraal tot matig voedselrijk zijn. De plant is bijvoorbeeld goed te combineren met kleine pimpernel, wilde marjolein, grote centaurie, gewoon reukgras en bevertjes.

Stichting NL Bloeit! kweekt bijzonder aantrekkelijke inheemse planten, soorten waar de wilde bijen, vlinders en heel veel andere insecten dol op zijn. In Nederland zijn er nog maar weinig van deze planten in het wild te vinden en jij kunt helpen door juist de inheemse planten in je tuin te zetten. Op een paar vierkante meter kun je al een prachtige wilde weelde creëren.