Gardeners World 02/2025
Geef je tuin kleur!
Cover van

Paddenstoelen in de tuin: gevaarlijk, of laten staan?

Cover van

Het hele jaar kun je paddenstoelen tegenkomen in je tuin. Wist je dat er in Nederland en België ruim 5000(!) beschreven soorten paddenstoelen zijn? Maar welke paddenstoelen zijn nuttig, en welke niet? In dit artikel lees je alles wat je moet weten over paddenstoelen in de tuin.

Lees verder onder de advertentie

Wat is het nut van paddenstoelen in de tuin?

Insecten zijn vaak te vinden op paddenstoelen.
Insecten zijn vaak te vinden op paddenstoelen. Foto: Govert de Jong

Tip!

Ontdek de speciale edities van Gardeners’ World
Ontdek de speciale edities van Gardeners’ World

Over snoeien, je pluktuin, de 100 beste planten en meer! Vol praktische tips en stap-voor-stap uitleg voor jouw tuin.

Paddenstoelen zijn ontzettend nuttig in de tuin. Naast dat ze de meeste planten helpen en rottend materiaal opruimen, worden ze ook gegeten door allerlei dieren. Denk aan insecten en slakken, maar ook zoogdieren en vogels kunnen ervan eten. In paddenstoelen zelf wonen en schuilen ook allerlei (miniscule) insecten. Alle paddenstoelen hebben nut, maar sommige soorten zijn wel minder wenselijk dan anderen omdat ze gezonde planten kunnen beschadigen, zie daarvoor het volgende onderwerp.

Wekelijks tips over biodiversiteit in je mailbox

Iedere week dit soort tips in je mailbox? Meld je dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief!
Ontvang elke week de handigste tips, verse tuininspiratie en speciale aanbiedingen.

Drie typen paddenstoelen: vriend, vijand en vuilnisman

De zwavelzwam is een eetbare parasitaire paddenstoel. Heet ook boskip vanwege zijn kipachtige smaak.
De zwavelzwam is een eetbare parasitaire paddenstoel. Heet ook boskip vanwege zijn kipachtige smaak. Foto: Govert de Jong

Paddenstoelen, of eigenlijk de zwamvlok (mycelium), vormen een essentieel onderdeel in de natuur, en ook in jouw tuin. Grofweg kun je ze in delen in vriend (mycorrhiza), vijand (parasiet) en vuilnisman (saprofyt). Soms hebben paddenstoelen een dubbelrol. Leer meer over je vrienden en je vijanden!

Vuilnismannen: de basis voor tuin en natuur

Grote parasolzwam (Macrolepiota procera)
Grote parasolzwam (Macrolepiota procera) – Grote, eetbare paddenstoel.

Verreweg de meeste paddenstoelen (70%) bestaat uit opruimers (saprofyten), de vuilnismannen. Zij ruimen dood materiaal op en recyclen dit. Organismen worden als mineralen en andere elementen terug in de grond gebracht, waar voornamelijk planten van profiteren. Zij hebben dit namelijk nodig om te kunnen groeien (voeding).

Bekende opruimers (saprofyten) zijn:

  • Gewoon zwavelkopje
  • Grote parasolzwam
  • Gewoon elfenbankje
  • Geschubde inktzwam

Vriend: onmisbaar voor de planten

Vliegenzwam (Amanita muscaria)
Foto: Govert de Jong

Van alle planten op aarde heeft zeker 80% een innige relatie met paddenstoelen. De symbiose tussen deze paddenstoelen (mycorrhiza) en planten en bomen is voordelig voor beiden. De paddenstoelen ontvangen suiker van de plant en de paddenstoelen geven mineralen en andere voedingsstoffen uit de bodem aan de plant. De band is zo innig, dat de schimmeldraden (hyfen) in de haarwortels van de planten groeien.

Bekende vrienden (mycorrhiza):

  • Vliegenzwam
  • Amethistzwam
  • Rusulla’s
  • Eekhoorntjesbrood
  • Truffels

Vijand: killers en opruimers

paddenstoelen bos
Honingzwam-soorten doden uiteindelijk zijn gastheer. Foto: Govert de Jong

Een deel van de paddenstoelen zijn vijandig (parasiet) naar andere planten en organismen. In het geval van planten zoeken schimmeldraden een ingang in de levende plant en vallen deze aan. Ze gebruiken de voedingsstoffen voor hunzelf en geven niks terug aan de gastheer. Sommigen doden uiteindelijk de plant zullen dan omschakelen naar opruimer.

Bekende vijanden (parasieten):

  • Echt judasoor
  • Berkenzwam
  • Honingzwammen

Paddenstoelen herkennen in de tuin

De onderkant van paddenstoelen kun je goed bekijken met een spiegel.
De onderkant van paddenstoelen kun je goed bekijken met een spiegel. Foto: Govert de Jong

Je hebt enorm veel soorten paddenstoelen en je kunt vele soorten ook in je tuin aantreffen. Het is vaak lastig te zien om welke paddenstoel het precies gaat, maar je mag ervan uitgaan dat het vaak opruimers of vrienden zijn. Ook parasitaire paddenstoelen kun je tegenkomen natuurlijk, zoals soorten van de honingzwammen. Bekijk hier 8 soorten paddenstoelen die je kunt herkennen in je tuin.

Tuinieren voor de natuur

Hoe help je met je tuin de natuur en biodiversiteit? Ontdek het in deze speciale uitgave! € 12.99
Tuinieren voor de natuur
Bestel nu
Tuinieren voor de natuur

Zijn paddenstoelen uit de tuin eetbaar of giftig?

Groene knolamaniet (Amanita phalloides) death cap
Extreem giftige groene knolamaniet

Het is belangrijk ervan uit te gaan dat je paddenstoelen niet kunt eten. Je hebt veel eetbare paddenstoelen, maar zonder de juiste kennis kun je je gemakkelijk vergissen. Veel eetbare paddenstoelen hebben (zeer) giftige soorten die erop lijken. Een bekend voorbeeld is de groene knolamaniet, deze lijkt sterk op de weidechampignon op eerste gezicht, maar is dodelijk bij inname. In het Engels noemen ze deze ook wel ‘Death cap’. Pluk dus nooit zonder de juiste voorkennis!

Kun je paddenstoelen kweken in de tuin?

Kweek ook je eigen eetbare paddenstoelen zoals oesterzwammen.
Foto: thanhlocpham / Pixabay.

Ja, je kunt zelf eetbare paddenstoelen kweken. Dit kan in je tuin, maar je hebt ook manieren waarop je dit binnen kunt doen.

Wat zijn paddenstoelen eigenlijk?

Mycelium van de oesterzwam. Foto: Tobi Kellner, CC BY-SA 3.0

Ken je appels? Natuurlijk ken je die; het zijn de vruchten van de appelboom. Eigenlijk kun je paddenstoelen hiermee vergelijken. Onder de grond heb je een groot netwerk van schimmeldraden, ook wel mycelium genoemd. Mycelium verteert plantenresten of maakt gebruik van andere organismen (parasiet). Daarover verder meer!

Hoe ontstaan paddenstoelen?

Primordia 'baby paddenstoelen'.
Primordia ‘baby paddenstoelen’. Foto: Pradejoniensis / Wikimedia commons / CC BY-SA 3.0

Als het tijd is om voort te planten, vormt het mycelium een beginnend vruchtlichaam (Primordium). Dit kleine, witte ‘puntje’ groeit vervolgens uit tot een paddenstoel. Dit kan snel gaan, soms al binnen enkele dagen. Dit komt omdat paddenstoelen hun cellen niet delen, zoals wij, maar rekken ze uit met vocht. Zo heeft een uitgegroeide paddenstoel vrijwel evenveel cellen als het primordium.

Hoe vermeerderen paddenstoelen zich?

sporen champignong microscoop
Sporen van een champignon onder de microscoop

Voortplanting bij paddenstoelen werkt nét even anders dan bij andere organismen. Dit kan ongeslachtelijk, maar ook geslachtelijk. Dit laatste gebeurd met sporen. Sporen zijn zeer klein, tussen een tweeduizendste en eentiende millimeter en nauwelijks zichtbaar. Omdat ze zo klein, zweven er altijd wel sporen in de lucht en verspreiden ze zich over de gehele wereld.

Elke spore bevat een celkern, die de helft van het erfelijke materiaal heeft van ouder-paddenstoel. Als de spore ergens landt en de omstandigheden goed zijn groeit deze uit tot een nieuw schimmeldraad (secondair mycelium). Als deze een ander secondair mycelium tegenkomt van dezelfde schimmelsoort, versmelten ze tot het primaire mycelium en groeit er een nieuw groot schimmeldradennetwerk uit waar weer nieuwe paddenstoelen uit groeien.

Cover van

Nieuwsbrief Gardeners' World

Ontvang elke vrijdag de beste tuintips, inspiratie en klussen voor je tuin en blijf op de hoogte van aanbiedingen.