Volg deze 4 stappen om je tuingereedschap perfect te onderhouden

Je hebt je voorgenomen om voortaan geen goedkoop wegwerpgereedschap meer te kopen, maar een duurzaam product waarvan je jarenlang plezier hebt. Maar dan is je tuingereedschap onderhouden wel extra belangrijk.

Wat geldt voor tuingereedschap, geldt ook voor de onderhoudsmiddelen: het wordt pas een succes als je de juiste spullen gebruikt. Zet dus eerst de werkbank op de juiste hoogte en zorg voor een goede bankschroef, verlichting en bescherming voor ogen en handen. Zorg tot slot altijd voor een goed opgeruimde werkplek, zodat je vrij kunt werken.

Om je tuingereedschap goed te onderhouden, volg je steeds de 4 criteria voor gereedschapsonderhoud:

Maak gereedschap vaak schoon. Dat hoeft niet veel werk te zijn. Afspoelen, doek erover, borstel er langs. Het vuil kan zich dan niet hechten, het gereedschap kan goed drogen en olie of vet trekt niet uit het gereedschap in het vuil.

Heeft het vuil toch kunnen hechten, dan werkt een reinigingsmiddel dat uitgeharde plantensappen oplost erg goed. Staalwol en (fijn) schuurpapier krijgen ten slotte alles schoon. Gewoon vuil verwijder je met een boender, oude lap of staaldraadboender. Gehecht vuil verwijder je met reinigingsmiddel, boter (voor hars van naaldbomen) en schuurpapier of staalwol.

Scherp tuingereedschap is van groot belang: het spaart kracht, het gereedschap zelf en het groen of hout dat je snijdt. Van spade tot snoeischaar, elk gereedschap wordt botter na verloop van tijd. Test daarom de scherpte regelmatig en slijp wanneer nodig. Hiervoor zijn twee factoren belangrijk; de snijkant en snijhoek.

De snijkant is het scherpe kantje van het gereedschap. Staal heeft vaak een bepaalde dikte en om het scherp te krijgen, wordt één rand dun gemaakt. De meeste gereedschappen hebben één snijkant die zich aan de zichtzijde bevindt.

Er zijn echter een paar uitzonderingen. Zo heeft een bijl twee snijkanten en die moet je daarom ook aan twee kanten slijpen. Ook is de snoeischaar een uitzondering. De snijkant bevindt zich hierbij juist aan de achterkant in plaats van aan de zichtzijde. Dankzij dat ontwerp kun je strak langs een tak knippen.

De snijkant heeft een bepaalde hoek ten opzichte van de achterkant van het gereedschap. Dat wordt door de fabrikant al zo geslepen. Dit is bij bijna alle tuingereedschappen dezelfde hoek, namelijk 22,5°. Dat klinkt ingewikkelder dan het is. Vouw eens een papiertje in een rechte hoek van 90° en deze nog twee keer tot de helft en je zit al op 22,5 °graden. Op die manier kun je de hoek heel eenvoudig bepalen.

De uitzondering op die snijhoek is eigenlijk al het snoeigereedschap dat ‘vers’ groen kan knippen (heggenschaar, bloemenschaar, grasschaar, buxusschaar). Deze hebben twee snijkanten (één per mes) en zijn een stuk dunner en steiler per hoek. Dit wordt vaak duidelijk aangegeven door de fabrikant bij aanschaf.

Maar maak je niet al te veel zorgen over de hoek. Bot gereedschap werkt helemaal niet, dus regelmatig slijpen is sowieso een goed idee. Het gereedschap wordt dan scherp en zal weer bruikbaar zijn.

Vijlen, slijpen, aanzetten en wetten zijn de belangrijkste vormen van onderhoud, omdat die rechtstreeks de functionaliteit van het gereedschap bepalen. Eigenlijk is het allemaal hetzelfde principe: het onder een bepaalde constante hoek wegnemen van materiaal, zodat het scherp wordt. Het verschil zit hem in de grofheid van de verschillende gereedschappen. Je werkt hierbij van grof naar fijn: eerst met de vijl, dan met de aanzetsteen en daarna met de wetsteen. Dit is afhankelijk van het type gereedschap wat je slijpt. Een spade hoeft bijvoorbeeld veel minder scherp te zijn dan een bijl of mes.

Als je gaat wetten, is het belangrijk dat de wetsteen nat is. Dit kan met een beetje water, maar beter is om wat olie te gebruiken. Zet geen kracht, maar laat de steen zijn werk doen en binnen een mum van tijd is je gereedschap weer scherp.

Is je gereedschap weer schoon en scherp, dan komt soepel om de hoek kijken. Dit geldt vooral voor materialen als hout en leer. De soepelheid voorkomt dat het hout breekt en droog leer scheurt. Ook metaal moet soepel worden gehouden. Olie gereedschappen dus regelmatig in, zodat ze soepel langs elkaar bewegen. Dat voorkomt slijtage.

Gebruik voor het soepel houden van hout altijd een olie van natuurlijke materialen. Onze tip: lijnolie! Dit is gemaakt uit zaden van vlas en goed voor het onderhouden van houten tuingereedschap, zoals stelen, maar ook trappen of manden. Gekookte lijnolie is een zuiver en natuurlijk product dat langzaam droogt. Hierdoor trekt het goed in de open structuur van het hout, waardoor het soepel en veerkrachtig blijft.

Leervet is voor leer wat lijnolie is voor hout. Leervet voorkomt craquelé (barsten) en verlengt de levensduur van bijvoorbeeld je tuinhandschoenen aanzienlijk. Maak leer van tevoren schoon met water en zachte zeep voor je er vet op smeert en laat het eerst goed drogen. Van binnen houd je leren handschoenen soepel door eens in de zoveel tijd je handen dik in te smeren met handcrème en dan je handschoenen aan te trekken.

Het gebruiken van metaalolie is goed om meerdere redenen: het zorgt dat water wordt verdreven en er dus geen roest ontstaat, het smeert én zorgt ervoor dat je gereedschap dus soepel blijft bewegen. De soort olie is niet zo belangrijk, de consistentie wel. Dunne olie werkt het beste, omdat dit een dun laagje aanbrengt en weinig plakt. Hierdoor blijft zand en ander vuil er minder snel aan plakken.

TIP: Gebruik altijd een beetje olie nadat je je gereedschap met ontsmettingsmiddel hebt schoongemaakt. De meeste middelen ontvetten namelijk ook en dat is niet goed voor de werking van het gereedschap.

Klaar met onderhoud? Dan is het tijd om op te ruimen. Zorg dat je schuur netjes opgeruimd is, met het gereedschap overzichtelijk op een rijtje. Neem afscheid van oude gereedschappen, zoals de spullen die je de laatste twee jaar niet hebt gebruikt of waarmee je niet prettig werkt. Wist je dat je deze gereedschappen een tweede leven kunt geven? Er zijn stichtingen in Nederland die oude gereedschappen inzamelen, opknappen en weer uitleveren aan ontwikkelingslanden. Een mooie bijdrage, lijkt ons!

Schuur of garage opgeruimd? Dan kies je een stukje muur om al het gereedschap aan op te hangen. Dat heeft alleen maar voordelen. Schaf een gereedschapsrekje aan: dat is overzichtelijk, goed voor je gereedschap en gemakkelijk, omdat je alles eenvoudig kunt pakken. En omdat het hangt, heeft het gereedschap geen contact met de grond. Daardoor blijft het scherp.

TIP: Hang een bezem ook op, dan gaat hij twee keer zo lang mee.

Deze korte introductie in gereedschapsonderhoud komt uit ‘Onderhoud Tuingereedschap’ van De Wiltfang. De Wiltfang geeft ook workshops onderhoud. Bekijk beschikbare data (onder voorbehoud) in hun agenda.