Vingerhoedskruid

In veel tuinen is vingerhoedskruid (Digitalis) een erg populaire plant, vanwege de sierlijke torens met hun klokvormige bloemen. Het is een prachtige plant voor een cottagetuin en bovendien zeer aantrekkelijk voor bestuivende insecten, zoals hommels.

Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) is inheems in delen van West-Europa, inclusief Nederland en België. De paarse, roze, rode of soms witte klokbloemen met gevlekte bloemblaadjes vallen op in bosopeningen, heidegebieden en tuinen, waar ze bloeien van juni tot september. In België vind je ook het zeldzame gele vingerhoedskruid (Digitalis lutea).

Het vingerhoedskruid (ook wel digitalis) is een waardevolle plant voor bestuivers, zoals hommels. Zij voeden zich met de nectar en het stuifmeel uit de bloemen. De bladeren dienen als voedsel voor de rupsen van verschillende nachtvlinders.

Voor de tuin zijn er ook vele varianten te verkrijgen, met verschillende groottes, bloeiwijzen en standplaatsen. De meeste vingerhoedskruidsoorten zijn tweejarig, wat betekent dat ze in het eerste jaar rozetten vormen en in het tweede jaar zullen bloeien en zaden zetten. Daarna sterven ze af. Sommige vingerhoedskruidvarianten zijn kortlevende vaste planten.

Houd er rekening mee dat alle delen van vingerhoedskruid giftig zijn en dodelijk kunnen zijn, zelfs voor volwassenen, indien je delen van de plant eet. Als je thuis jonge kinderen hebt of huisdieren, dan is het belangrijk hier rekening mee te houden bij de standplaats.

Vingerhoedskruid heeft weinig verzorging nodig in de tuin en zal zonder enige hulp bloeien en uitzaaien. De drie gouden regels voor de verzorging van vingerhoedskruid zijn:

Digitalis staat graag op vochtige maar goed doorlatende grond, van volle zon tot volle schaduw. Voeding wordt gewaardeerd voor een uitbundiger bloei. Sommige variëteiten verdragen schaduw beter dan andere.

Hoewel het vingerhoedskruid van een vochtige bodem houdt, kan de plant wel goed tegen een stootje. Zeker wanneer het in de (half)schaduw staat. Geef vooral water tijdens de groei en de bloei van de plant. Een goede vochtige bodem zal zorgen voor een meer uitbundige bloei. Let vooral op tijdens langere, droge perioden dat de grond enigszins vochtig blijft.

Het zaaien van digitalis is gemakkelijk, volg hiervoor het stappenplan vingerhoedskruid zaaien.

Digitalis gedijt goed in gefilterde schaduw. Vingerhoedskruid groeit in alle grondsoorten, maar doet het het beste in vochtige maar goed doorlatende grond. Vermijd het planten van vingerhoedskruid in zeer natte of zeer droge grond. Sommige soorten, zoals Digitalis parviflora en Digitalis obscura, hebben volle zon nodig om het beste te kunnen groeien.

Aangezien Digitalis purpurea tweejarig is, is de kans groot dat je geen bloemen krijgt in hetzelfde jaar waarin je de plant aanplant. Als je wilt dat het tweejarige vingerhoedskruid zich vanzelf uitzaait en elk jaar betrouwbaar bloeit, zul je twee jaar achter elkaar moeten zaaien of planten.

Plant vingerhoedskruid in de lente of de herfst, direct in de volle grond. Vingerhoedskruid kan ook worden geplant in grote, stevige containers of bakken. Gebruik daarvoor wel (turfvrij) leemhoudend compost met veel organisch materiaal. Geef goed water en blijf regelmatig water geven, vooral tijdens warm weer.

Veel vingerhoedskruidsoorten zaaien zichzelf uit in de tuin en zaailingen verschijnen vaak dicht bij de moederplant. Deze kunnen worden verplaatst naar een andere plek, waar ze meer ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Je kunt ze ook oppotten om later uit te planten.

Aangezien vingerhoedskruid zeer giftig is, moet je altijd je handen grondig wassen na werken met deze plant (ook de zaden). Je kunt ook handschoenen dragen. Houd planten en zaden uit de buurt van kleine kinderen, en zorg ervoor dat oudere kinderen vingerhoedskruid kunnen herkennen en dat ze goed de gevaren van de plant kennen wanneer ze die eten.

Vaste vingerhoedskruiden, zoals Digitalis parviflora en Digitalis lanata, bloeien elk jaar gedurende meerdere jaren. De tweejarige soorten bloeien alleen in hun tweede jaar voordat ze zaad zetten en afsterven. De meeste vingerhoedskruiden bloeien in de late lente en de zomer. Verwijder daarna de uitgebloeide bloemen om een tweede bloei te stimuleren, of laat ze zichzelf uitzaaien in de tuin.

Digitalis is zeer giftig. De plant bevat digitoxine en digitaline, deze hebben een sterk effect op de hartspier. Deze bestanddelen worden ook in zeer lage concentratie gebruikt in sommige hartmedicijnen. Alle delen van de plant zijn giftig, ga dus verstandig om met deze plant in de tuin door bijvoorbeeld handschoenen te gebruiken en goed de handen te wassen.

Ja, deze plant kan fataal zijn voor volwassenen en kinderen, en ook voor huisdieren. Om er echt ziek van te worden, moet je een deel van de plant consumeren. Als je het vingerhoedskruid hebt aangeraakt, word je hier niet ziek van. Was wel goed je handen. De kans is klein dat er in de tuin ongelukken ontstaan met vingerhoedskruid, wanneer je de plant uit bereik van kinderen en dieren zet.

Ook voor huisdieren zoals honden en katten is de plant giftig. Het is geen aantrekkelijke plant voor deze dieren om ervan te eten, dus het is niet waarschijnlijk dat ze ervan zullen eten. Jonge dieren gaan graag op ontdekking; in dat geval zorg je het beste dat de plant buiten bereik is of haal je hem uit de tuin. Dit geldt overigens voor alle giftige planten.

Vingerhoedskruidbladeren kunnen worden verward met het loof van verschillende andere soorten, waaronder smeerwortel, koningskaars, groene ossentong of komkommerkruid. Het is (vooral ook voor kinderen) belangrijk de bladeren van de digitalis te herkennen. Dit kan lastig zijn, maar wordt gemakkelijker zodra de plangen beginnen te bloeien.

De bladeren van Digitalis purpurea zijn groen en zacht behaard, met stomp getande randen. Ze zijn ovaal van vorm en kunnen een lengte van 30 cm bereiken. In het eerste jaar produceert vingerhoedskruid een basale rozet van bladeren; in het tweede jaar verschijnt een lange bloemstengel met kleinere stengelbladeren.

Vingerhoedskruid is een probleemloze plant en wordt meestal niet lastiggevallen door (naakt)slakken. Je kunt het beste jonge planten wel beschermen tegen slakken, omdat ze kwetsbaar zijn zolang ze nog klein zijn. Rupsen willen soms vingerhoedskruidbladeren en -bloemen eten. Dit zal echter nooit een plaag vormen en ze dienen als voedsel voor jonge vogels en sluipwespen. Het is dus het beste om deze met rust te laten.

Naast de inheemse Digitalis purpurea en het gele vingerhoedskruid (Digitalis lutea), wat in België voorkomt, maar niet in Nederland, zijn er nog tal van mooie variëteiten.

Vingerhoedskruid is een tweejarige plant, wat betekent dat ze meestal in hun tweede jaar bloeien. Echter, als ze groot zijn geworden maar nog steeds geen tekenen van een bloemstengel vertonen, kunnen ze energie sparen om in hun derde jaar te bloeien. Dit kan zijn omdat ze in het eerste jaar niet genoeg gegroeid zijn. Maak je geen zorgen, je vingerhoedskruid zal bloeien – alleen later dan verwacht.

Net als veel (tuin)planten is vingerhoedskruid giftig en kan het fataal zijn voor mensen en huisdieren, mits de plant in voldoende hoeveelheden wordt gegeten. 

Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat jij, je kinderen of je huisdieren vingerhoedskruid zullen eten. Miljoenen tuiniers kweken ze zonder problemen. Zorg dat je kinderen duidelijk de gevaren uitlegt én liefst nog de planten buiten handbereik zet.

Als je een puppy of gestreste hond hebt die de neiging heeft om op planten te kauwen, dan zou het verwijderen van vingerhoedskruid en andere giftige planten een verstandige voorzorgsmaatregel zijn; anders is het zeer onwaarschijnlijk dat je problemen zult hebben.

De beste tijd om vingerhoedskruid te verplaatsen is in het vroege voorjaar, voordat de groei hervat en de bloei begint. Dit geeft de vingerhoedskruid een goede kans om zich te wortelen en een bloemstengel te ontwikkelen voordat de zomerse hitte de grond uitdroogt. Zoals bij elke verplaatsing: zorg ervoor dat je zoveel mogelijk van de wortelkluit en de omringende grond opgraaft, om het vingerhoedskruid zo min mogelijk stress te bezorgen.

Alle delen van de vingerhoedskruidplant zijn giftig, dus ze worden meestal vermeden door dieren zoals konijnen, herten en (naakt)slakken. Sommige rupsen kunnen wél omgaan met het gifgehalte in vingerhoedskruid, zoals de rups van de Agaatvlinder (Phlogophora meticulosa) en de vingerhoedskruiddwergspanner (Eupithecia pulchellata).

Deze nachtvlinderrupsen zullen waarschijnlijk geen blijvende schade aanrichten aan je vingerhoedskruid en maken deel uit van het tuinecosysteem, dus het is het beste om ze gewoon hun gang te laten gaan. Slakken en naaktslakken zullen vingerhoedskruid over het algemeen met rust laten, maar tere zaailingen kunnen worden gegeten.