Landgoed De Wiersse: drie eeuwen met liefde tuinieren

Over stoffige zandpaden door het Achterhoekse coulissenlandschap rijd je Landgoed De Wiersse tegemoet. Achter de grote rododendrons en gietijzeren hekken verwacht je formele, strakke tuinen. Maar het geheel is juist lieflijk. Wij nemen je mee over het Rijksmonumentale landgoed met prachtige Engelse landschapstuinen.

Tekst: Anne Wieggers

Genomineerd! Landgoed De Wiersse is genomineerd voor ‘Meest bijzondere tuin van Nederland’. Stem nu en maak kans op een kasteelovernachting! Stemmen kan tot 2 mei en de winnaar wordt bekendgemaakt op 5 juni 2025 (Dag van het Kasteel).

Landgoed De Wiersse is een huis, tuin, landschap én gemeenschap ineen. Het belangrijkste aan deze plek is dat het al eeuwen in privébezit is. Dit lijkt een detail, maar is allesbepalend. In plaats van een landgoed te zijn dat beheerd wordt, is dit een tuin waar getuinierd wordt. Dat zie je, en dat voel je. Maak je klaar voor een rondleiding door de tuin! Maar eerst de feiten:

Al drie eeuwen lang wordt op Landgoed De Wiersse door een hechte familie met liefde getuinierd. Ieder stukje land wordt er optimaal benut, ondanks het feit dat er aan ruimte bepaald geen gebrek is. Als tuiniers pur sang kan de Brits-Nederlandse familie Gatacre het simpelweg niet laten om iedere vierkante centimeter te verfraaien. Hierdoor ademt het een lieflijke sfeer uit, en is er ook voor kleine tuinen veel inspiratie te vinden. Momenteel bestieren drie inspirerende Gatacre-vrouwen samen de 16 hectare: Laura, Kate en Mary Gatacre.

Overal zie je de hand terug van iemand die met aandacht werkt aan een stukje grond dat hem eigen en vertrouwd is. Het bijzondere aan deze plek is echter dat langs ieder pad, om iedere hoek en tegen iedere gevel een groep planten te vinden is die het meest haalt uit die specifieke plek. Iedere tuinier kan hier inspiratie opdoen, of je nu een landgoed bezit of niet. 

Tijdens een wandeling legt Laura Gatacre overal exact uit wat er geplant is en waarom, maar duikt bovendien om de haverklap even op haar knieën om een bepaalde bloem beter te bekijken, of maakt – herkenbaar voor veel van ons – al lopend mentale notities van wat ze ergens nog kan toevoegen, en houdt bij of wat er staat gezond is.

Het klinkt voor eigenaren van ‘gewone’ huizen en (postzegel)tuinen lachwekkend, maar wat leidend was bij de aanleg van deze tuin, is dat het moest passen bij een huis van ‘bescheiden’ omvang. Pretenties waren niet wenselijk. Het effect is dat er naast al die persoonlijke stukjes tuin die je tegenkomt – ontstaan door generaties van begenadigde groene vingers – nergens formaliteit overheerst. Toch zijn er gestileerde zichtlijnen te vinden, en strak geschoren vormen van taxus. De wilde bloemen die deze strengere vormen omringen, maakt dat streng en lieflijk elkaar versterken, en dat vooral de natuurlijke omgeving van De Wiersse wordt benadrukt.

Zoals bij meer landgoederen en historische huizen, zijn de tuinen dicht rondom het huis het sterkst gestileerd. Hier staan buxushaagjes (die wonder boven wonder herstellen van de buxusschimmel), rozen, en strak geschoren taxushagen. Doordat zichtassen net verlegd zijn, heerst er nergens een strenge symmetrie. Het ‘je zou het zo in tweeën kunnen delen en dubbel kunnen klappen’-effect is er daardoor niet. In plaats daarvan is het op een prettige manier onmogelijk om de hele omgeving te overzien.

Er is – een beetje vergelijkbaar met Great Dixter en Sissinghurst – een ‘verzonken tuin’. In het midden van deze tuin ligt een vijver, waarvan het geluid van de fontein door de hele ruimte weerklinkt. Eromheen staan planten die wij allemaal wel kennen en graag gebruiken, op een prachtige manier gecombineerd: lelies komen op, ruit barst de grond uit, rozen hangen zwaar over een pergola van hout heen, en overal zorgen tulpen en muurbloemen voor kleur.

Lunaria annua (tuinjudaspenning of, zoals het in het Engels genoemd wordt, honesty) mag zich vrijelijk uitzaaien. Dit geeft een speels en romantisch effect. Hoe verder je van het huis weg dwaalt, hoe natuurlijker alles aandoet. De bluebells (wilde hyacinten) die overal en masse te vinden zijn in het gefilterde licht van de bomen, vullen de lucht zo zwaar met hun parfum dat het bijna niet echt lijkt.

Via een tunnel van beuken, een oude tennisbaan die nu is omgetoverd tot een prachtige groene tuinkamer, bloeiende azalea’s, en overal kabbelend water, bereik je een moestuin. Laura en Mary begroeten dame nummer drie met groene vingers: Kate. Zij was net in Engeland gestart met een grote moestuin die oogst zou leveren aan twee sterrenrestaurants in Londen, toen de coronacrisis begon en die klus niet doorging. In plaats van haar kennis en kunde daar in te zetten, is ze nu de historische moestuin van De Wiersse nieuw leven aan het inblazen. De ruimte – groter dan twintig van onze tuintjes bij elkaar – is een betoverende plek. De paden zijn van gras met vele madeliefjes, waartussen goed verzorgde moestuinbedden al langzaam gevuld raken.

Laura Gatacre is – terecht – extra trots op de viooltjes die zij ooit vanuit Schotland als stekje meenam. Deze worden hier in bedden vermeerderd voor de rest van de tuin. De dieppaarse kleur is prachtig en de groeiwijze heeft meer weg van een leeuwenbek dan de stijve wegwerpviooltjes die zo vaak als perkgoed worden gebruikt. Hij heet Viola cornuta ‘Inverurie Beauty’ en het is bijna niet te geloven hoe lekker hij ruikt. Het is dan ook niet voor niets dat Hans Kramer van duurzame kwekerij De Hessenhof ze aanbiedt sinds hij er een kreeg van haar. 

De eerste vermelding van De Wiersse stamt uit 1288 (‘de Wedersche’). In 1678 kwam De Wiersse in het bezit van Enno Matthias ten Broek, lid van het college van burgemeester en wethouders van Zutphen. De wapens van de nauw verwante families die sinds die tijd eigenaar zijn geweest (Van Heeckeren, Van Limburg Stirum, De Stuers en Gatacre), zijn nog steeds te zien op de hekpilaren van het voorplein. Het zijn ook deze families die als ontwerpers de tuingeschiedenis van De Wiersse bepaald hebben en inmiddels meer dan drie eeuwen het landgoed verzorgen en leiden.

De tuinen zijn vanaf 1 mei tot en met september open voor publiek: iedere donderdag en vrijdag van 10:00 tot 16:00 (laatste entree om 15:00). Op zaterdagochtend is er om 10:30 een rondleiding. Toegang: €8,50. Er zijn ook groepsrondleidingen mogelijk.